Kōrero: Hawaiki

Te wāhi ake o Hawaiki

Te wāhi ake o Hawaiki

He minita Mihinare a Rēweti Kōhere nō Ngāti Porou; he kairipoata, he ētita nūpepa hoki, i tāia e ia ētahi kōrero wero hinengaro ki roto i te maha o ngā nūpepa. Kei tētahi o ana tuhinga, ‘Kei hea a Hawaiki’, he mea tā ki te nūpepa a Te Kōpara i te tau 1920, ka āta tirohia e ia ngā wāhi tērā pea kei reira a Hawaiki. Kei roto i tēnei kōrero te whakamārama tērā pea he maha ngā Hawaiki:

 

Kua ki ake au kahore i kotahi te Hawaiki. He maha ngā moutere o te moana kei te nohoia e te Māori arā e ngā iwi e kīia nei e te Pākehā he ‘Polynesian’ – ko Hāmoa, ko Tahiti, ko Tonga, Rarotonga, ko Paumotu, ko Nukuhiwa, ko Te Pito-te-Henua (Easter Island), ko Aotearoa, ko Te Waipounamu me ētahi atu moutere ririki. Nō te Māori katoa ēnei motu, ā, kotahi anō te reo. Nā, ko te kī a ngā iwi katoa o ēnei motu ko Hawaiki tō rātou mātāpuna kei te Rā-tō. Kua kitea ko Hawa ara ko ‘Java’ tetahi o nga Hawaiki. I noho ngā tīpuna o te Māori ki ‘Java’ ā, i heke mai i reira ka noho ki Whītī, i Whītī ka hōrapa ki ngā wāhi katoa o Te Moana-nui-a-Kiwa. Kua rapua anō e te Pākehā, ā, kua kitea i heke mai te Māori i Īnia ka noho ki Hawa. He iwi kei Īnia e kiia ana he Maoli, he Mauri. Engari kua tino tūturu te whakaaro o ngā Pākehā mātau ko te mātāpuna o te Māori kei Ūropi arā, kei Caucasus; ko te take mai o te Pākehā o te Māori kotahi anō he ‘Aryan’. I roto i ngā tau maha i heke te Māori ka pā ki ngā Hainamana, ki ngā mangumangu i tō rātou huarahi, nā konei i Hainamana (Mongolia) ai, i mangumangu ai te āhua o ētahi Māori. Ko ētahi Māori he kiri-tea, he tūrehu, he korako, he urukehu; ko ēnei ngā Māori i mau tonu te pākehātanga.

Te whakamahi i tēnei tūemi

Te Ara - The Encyclopedia of New Zealand

This item has been provided for private study purposes (such as school projects, family and local history research) and any published reproduction (print or electronic) may infringe copyright law. It is the responsibility of the user of any material to obtain clearance from the copyright holder.

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te tuhi tohutoro mō tēnei whārangi:

Te Ahukaramū Charles Royal, 'Hawaiki - Ngā ariā mō Hawaiki', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/document/484/te-wahi-ake-o-hawaiki (accessed 15 May 2024)

He kōrero nā Te Ahukaramū Charles Royal, i tāngia i te 8 Feb 2005, updated 1 Apr 2015