Kōrero: Ngā iwi o Te Tau Ihu

Ngāti Kuia

Ngāti Kuia

I nōhia tuatahitia e Ngāti Kuia te rohe o Te Hoiere, kātahi ka hōrapa ki ngā kokoru o Te Wairau, Whakatū me ōna rohe, ki Taitapu i te tai Poutini, tae rawa atu ki ngā roto o Wairau i te tonga. He tirohanga tēnei mai i Parorangi ki Te Hoiere i te uru. Koinei te wāhi ikeike rawa ki Te Hoiere, ka mutu, he wāhi nui ki te iwi.

Ko Parorangi te maunga, ko Te Hoiere te waka, ko Raukawakawa te moana, ko Matua Hautere te tangata, ko Kaikaiawaro te taniwha, ko Ngāti Kuia te iwi.

What\'s you story?

Ko Ngāti Kuia tētahi o ngā iwi tōmua rawa ake ki Te Tau Ihu o te Waka a Māui. E ai ki te kōrero, ko Matua Hautere te tupuna taketake, he uri nō Kupe. Ko Te Hoiere tōna waka, ko Kaikaiawaro te kaitiaki. Ka noho, ka moemoe ōna uri ki ngā iwi heke ki te wāhi tapaina ai ko Te Hoiere (Pelorus Sound). I ahu mai a Ngāti Kuia i ngā uri o Matua Hautere ka moemoe ki roto i ngā iwi o Kurahaupō, arā, a Ngāi Tara, a Ngāti Tūmatakōkiri, a Ngāti Wairangi, a Rangitāne, a Ngāti Apa, a Ngāti Māmoe. Nāwai ā, ka tau te noho o Ngāti Kuia ki Te Wairau (Marlborough), ki Whakatū (Nelson), ki Waimea (Tasman Bay), tae rawa atu ki Rotoiti me Rotoroa.

He iwi rongonui a Ngāti Kuia mō te hī ika me te mahi tītī. Mōhiotia ai tēnei iwi ko te Iwi Karakia, he iwi wairua hoki. Keria ai e Ngāti Kuia te momo kōhatu kīia ai he pakohe (argillite), hei tauhokohoko ki iwi kē, tae rā anō ki ngā rohe o Horowhenua me Te Wairarapa i Te Ika-a-Māui. Ko Hinepoupou o Ngāti Kuia te wahine tuatahi kia kauhoe i te moana o Raukawa, mai i Kapiti ki Rangitoto (D’Urville Island).

I tūtaki a Ngāti Kuia ki ngā Pākehā tōmua pērā i a Kāpene Kuki. I te whakatūnga o te tāone o Whakatū, ka whakataka kai, taputapu, āwhina te iwi ki ngā tauhōu. E rata ai te Pākehā kia noho ki Te Hoiere, ka hokona e Ngāti Kuia he whenua ki te Karauna, ka whakarērea tō rātou pā o Motuweka kia tū ai te tāone o Havelock ki reira.

Ahakoa ngā whakawhiu a te tangata me te taiao i roto i ngā tau, kei te kaha tonu a Ngāti Kuia. Kei te noho tonu ki Te Tauihu, atu i Te Hoiere ki Whakatū. Whakahaerengia ai ngā kaupapa me ngā rawa a te iwi e te Rūnanga Kaitiaki o Ngāti Kuia. Kei Te Hora (Canvastown), kei Whakatū, kei Omaka (Blenheim) ngā marae whai pānga ki a Ngāti Kuia.
 

Te whakamahi i tēnei tūemi

Te Ara - The Encyclopedia of New Zealand
Photograph by Jock Phillips

This item has been provided for private study purposes (such as school projects, family and local history research) and any published reproduction (print or electronic) may infringe copyright law. It is the responsibility of the user of any material to obtain clearance from the copyright holder.

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te tuhi tohutoro mō tēnei whārangi:

Hilary Mitchell and John Mitchell, 'Ngā iwi o Te Tau Ihu - Ngā iwi o Kurahaupō ki Te Tau Ihu', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/community-contribution/17804/ngati-kuia (accessed 20 March 2024)

He kōrero nā Hilary Mitchell and John Mitchell, i tāngia i te 8 Feb 2005, updated 1 Mar 2017