Kōrero: Tūranga i te hapori

Whārangi 2. Ngā pūrākau kōrero tūranga kōrero mana

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te ōrokohanga

E whakaatuhia ana te mana me te tūranga tangata i ngā kōrero o te ōrokohanga. Ka whakaatuna hoki te whanaungatanga tuakana teina, me te wāhi o te tapu me te noa.

I muri i te wehenga o Ranginui rāua ko Papatūānuku ka pakanga ā rāua tamariki. Ka riri te pōtiki a Tawhirimatea ki ōna tuākana. Ko Tumatauenga anake i pakanga ki a ia. Kia eke i a Tūmatauenga ōna tuakana, ka riro ki a ia te mana me te tapu a ka noa rātou. Ka noho ana tuakana ko Tangaroa, ko Tāne-Mahuta, ko Haumia me Rongo hei kai māna. Heoi ka noho tonu ki a Tāwhirimatea tōna tapu, i te mea kaore ia i hinga ki a Tūmatauenga. Koinei te take e haukerekerehia nei te tangata i te ahuarangi.

Ko Kahutiaterangi rāua ko Ruatapu

Ka rerekē te mana me te tūranga o te tuakana me te teina i runga i tōna pakeketanga me ōna kāwai. Ko Uenuku tērā te matua o Kahutiaterangi rāua ko Ruatapu, heoi he rerekē ngā whaea. He pakeke ake a Kahutiaterangi, ā, ko tōna whaea te wahine matua. Ko tō Ruatapu whaea he murimanu, arā he mauhere hoki. I te kitenga o Ruatapu e tītī ana i te heru o Kahutiaterangi ka kangaia ia e tōna matua i te aroaro o te iwi:

E hika, nāku tonu koe; he tama meamea koe nahaku; he moenga rau-kawakawa, he moenga hau!

Ka riri a Ruatapu ki tēnei kanga, ā, ka whakatika ia kia patua ngā tama mātāmua katoa o te iwi mā te tahuri i te waka hī ika, ā, ka mate kau atu te katoa tae noa ki a Ruatapu. Ko te karanga tērā a Kahutiaterangi ki ōna tīpuna ka tuku tipua mai ka puea mai te tohorā ka mau ia ki uta.

Te mana tipu

Ehara ko Te Rauparaha i te ariki o Ngāti Toa. Nā runga kē i tana mana tipu arataki i tōna iwi ka noho ko ia hei rangatira ūpoko mō tōna iwi.

Ko Tūtānekai rāua ko Hinemoa

He pōriro a Tutānekai. Ka pūremu a Rangiuru te wahine a Whakaue ki a Tūwharetoa. Heoi ka noho tamaiti tonu a Tutānekai mā Whakaue. Heoi nō te mate kanehe o Tutānekai ki te puhi ki a Hinemoa, kore rawa te whānau o Hinemoa i whakaae kia moe rāua inā ia he pōriro. Hei aukati i a Hinemoa ki te hoe atu ki a Tutānekai ki Mokoia i Rotorua, ka tangohia e ōna tūngāne ngā hoe o ngā waka. Engari ka here a Hinemoa i ngā tahā ki tōna tinana ka kauhoe atu ai ki a Tutānekai e whai haere ana i te tangi o te pūtōrino a Tutānekai. Nāwai rā ka whakaaea tā rāua moe tahi.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Basil Keane, 'Tūranga i te hapori - Ngā pūrākau kōrero tūranga kōrero mana', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/turanga-i-te-hapori/page-2 (accessed 29 March 2024)

He kōrero nā Basil Keane, i tāngia i te 5 May 2011