I te takiwā o te tau 1500, ka nunumi atu ngā tīpuna Moriori i Te Waipounamu ka noho ki Rēkohu, e 800 kiromita te tawhiti atu ki te rāwhiti. Ka tūpono rātou ki ngā tāero nui i pā ki ō rātou tīpuna Māori i te taenga ake ki Te Ika-a-Māui me Te Waipounamu: arā ko te urutau ki tētahi āhuarangi rerekē, me ngā rawa whenua hou.
Ngā tipu me ngā kararehe kōkuhu
Akene pea i mauria te kūmara me te taro ki Rēkohu, heoi kīhai i tipu. Ko ngā tipu katoa i mauria mai e te Māori i Hawaiki kāre i tipu ki reira, nā te mātao o te huarere. Heoi anō ka tipu te karaka, ā, ka kainga ōna hua, e kīia ana he kopi. E whakaarotia ana i mauria tēnei rākau i Aotearoa.
Akene tonu pea ka heria te kurī me te kiore ki Rēkohu, heoi ko te kiore anake i ora. I hopukina ngā kiore ki ngā ngāherehere pāpāuma i ngā wā o te ngahuru.
Ko ētahi atu kai nō taua moutere, nō ōna moana rānei hoki.
Ngā tipu
Ko ngā tipu i kainga e te Moriori ko ngā kano o te kopi, ngā hua rākau iti, ngā pua nīkau me te aruhe. Ka whakamahia te harakeke mō te hanga pūweru.
Ngā ika me ngā mātaitai
Ina te pukahu o te kai mātaitai, ā, ka haohia ngā ika o ngā whanga ki te kupenga. He nui ngā ika wai māori, engari ko te tuna te tino kai.
Kēkeno
He nui ngā ihupuku ki Rēkohu me ngā kāhui whakawhānau ki ōna moutere. Ko ngā kēkeno mōmona e tīraharaha ana i runga i te tātahi ngā mea pai, māmā ki te hopu – he kai pūmua, he kai mōmona, ā, ka whakamahia te kiri hei kākahu. He wā kua āia ngā tohorā ki uta, ā, ka patua hoki ngā kēkeno leapord, ngā sea lions, ngā kēkeno arewhana.
Ngā manu
Noho rawa ai ngā manu nui, māmā hoki ki te hopu ki ngā ngahere pāpāuma, pērā i te kererū, te kōmako me te tūī. Noho ai te moho ki ngā whenua hūrepo i ngā tahataha o ngā wao. He huhua ngā rakiraki ki ngā repo me ngā roto, ā, he māmā ki te hopu i te wāhanga whakamāunu o te tau. 16 te rahi o ngā momo kororā me ngā manu topa moana i taupae ki Rēkohu ki te whakawhānau, ki te whakamāunu rānei. He ngāwari te hopu i ngā pīpī, heoi kāre i kitea ngā kātua. He mōmona te manu i te roanga o te tau, tae rawa ki ngā takiwā o te hōtoke me te raumati.
Te hahau waka
Kāre i tipu ngā rākau nunui ki te tārai waka. Nā tēnei āhuatanga ka urutau te Moriori i ōna tikanga hahau waka. Anō nei te rite o ēnei waka ki ngā mōkihi. I hangaia ēnei waka i te kōrari, te rākau māpou me te rimurapa kia rewa ake ai.
Ngā rawa kōhatu
Kua huraina ake ngā mata tūhua o Tūhua, o Aotea, o Rotorua me Taupō, tae atu ki te Pakohe o Whakatū ki Rēkohu. E whakaarotia ana nā ngā kainoho tōmua i heri ki reira. Ko ētahi kōhatu ka kitea i tērā moutere, ko te paru Takatika, te dolomite me te whaiapu.
