Kōrero: Te hopu tuna

Whārangi 5. Te toi, te whāwhā, te patu

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te toi tuna

Ko tētahi tikanga hopu tuna ko te toi, ko te tautau rānei ki ētahi. Ka tuia te rau harakeke, te rau tī rānei ki te noke, ki te mokoroa rānei. He mea here te tautau ki te matira mānuka. Ka mau ngā niho o te tuna ki te muka, ka māmā te piu ki te one.

He haere pō te tuna, kāore e rata ki te awatea – nā reira mahia ai te toi tuna i ngā pō me ngā wai ehu.

Kīia ai te tautau noke he mōunu, he tui rānei. Ko te tui toke ka mahia me te noke, ko te tui huhu ka mahia me te huhu. Ka purua e ngā iwi o Ōtaki he pūngāwerewere ki roto kete ririki. Ka tuia e ngā iwi o Te Wai Pounamu te wīwī ki te noke waiū. Tatū ki ēnei rā, hangaia ai ngā mōunu i ngā noke kua tuia tahitia.

Anei ngā whakamārama a Teone (Hōne) Taare Tīkao, kaumātua o Te Wai Pounamu i ōna rā, mō te hopu ngōiro mā te toi:

Ka hopukina te ngōiro mā te tautau noke kīia ai he whakapuku. Mahia mai ai te whakapuku i te whītau ka whīwhiwhia ki te mōunu. Ka waihotia ki te wai mō te rā katoa, mō te pō katoa rānei. Ko te ngōiro anake te momo ika ka tareka te whakapuku te ngau; engari ka noho ki tōna puku mau ai, kia haramai rā anō te kaihī ki te tango. 1

Te rapu tuna

Ko te rapu tētahi atu tikanga hopu tuna. Waihoki, ka whāwhā i ngā tahatika o te awa, kōawa rānei mā ngā ringaringa me ngā waewae, ki raro pari tahataha, ki raro kōhatu, ki ngā wai ehuehu hoki.

Tērā te tikanga hopu tuna kīia ai ko te takahi tuna. Ka tū ngā kaihopu tuna i roto i te wai kia haurua te porowhita. Ka takahi tētahi o ngā tāngata i tōna waewae hei whakamataku i te tuna kia puta i tōna rua, kia taea ai e ōna hoa te hopu.

Patu tuna

Ka nanao tētahi kaihī ki te matira hei patu i ngā tuna ki ngā wai pāpaku i ngā pō. Ko te hoa kei muri e tō ana i ngā tuna kua tuia tahitia.

Kupu tāpiri
  1. Teone Taare Tikao, Tikao talks: ka taoka tapu o te ao kohatu: treasures from the ancient world of the Maori. Tāmaki-makau-rau: Penguin, 1990, wh. 138 (nō te 1939 whakaputangia tuatahitia ai). › Back
Me pēnei te tohu i te whārangi:

Basil Keane, 'Te hopu tuna - Te toi, te whāwhā, te patu', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-hopu-tuna/page-5 (accessed 16 May 2024)

He kōrero nā Basil Keane, i tāngia i te 24 Sep 2007