Kōrero: Tangaroa

Whārangi 5. Wai - te puna o te ora

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Puta i te ao kei tēnā iwi, kei tēnā iwi āna kōrero, tikanga, ahurea ka pā ki te wai – tōna āhua, ōna momo, tōna kaha, tōna mārire. He rite te wai ki te ahi, arā, he oranga kei roto ka haere ngātahi me te orotā. Ka whakamahi ngā tohunga i te wai hei ārahi, hei tiaki i te tangata, i whakapono hoki rātou, arā atu anō ngā taha o te tangata ka tareka e te wai te horoi, kāpā ko te taha kikokiko anake.

Taha wairua

He maha ngā kōrero a tēnā iwi, a tēnā iwi ka kī, ko te wai te takenga o ngā mea katoa. Inarā ka kōrero te Māori mō te taha wairua.

Ko te taha wairua, koia tērā ko te ‘ao tūturu’, arā, te ao ka kitea ā-kanohi me te ao kei tua o tērā. E ai ki ngā tūpuna, ko tā te tangata he āta titiro, he āta whakarongo ki tōna ao, kāpā ki āna ake nekenekehanga ia rā. Ki te wāhia te kupu ‘wairua’ ka tū mai ko ngā kupu ‘wai’ me ‘rua’, arā, ‘ngā ao e rua’. Hei tēnei ariā, he kupu whakarite te wai mō te wairuatanga.

Ko ētahi pea ka whakapae, ko te ‘taha wairua’ koia tērā ko te takenga o ngā mea ora katoa, ka mutu he wai tōna āhua.

Ngā momo wai

He tikanga tā te wai mō tēnā take, mō tēnā take, e whai iho nei:

  • waikino – he wai mōrearea pērā i te moana pohepohe, i te awa waipuke rānei
  • waitapu – he wai mō ngā mahi tapu, mō te tā i te kawa
  • waimāori – he wai horomata, pūrena i te mauri; hei horoi, hei whakawātea tapu
  • waitai – wai moana, mātaitai
  • waimanawa whenua – he wai ka pupū ake i te whenua
  • waikarakia – he wai mō te whakahaere karakia
  • waiwhakaika, waikotikoti – he wai mō te tapahi makawe.
Me pēnei te tohu i te whārangi:

Te Ahukaramū Charles Royal, 'Tangaroa - Wai - te puna o te ora', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/tangaroa/page-5 (accessed 26 April 2024)

He kōrero nā Te Ahukaramū Charles Royal, i tāngia i te 12 Jun 2006