Kōrero: Ngāti Raukawa

Te takenga o te ingoa o Raukawa

Te takenga o te ingoa o Raukawa

Ko Raukawa te tamaiti a Tūrongo rāua ko Māhinaarangi. He kōrero tino rongonui ki te ao Māori te kōrero mō te whaiāipotanga a Tūrongo rāua ko Māhinaarangi. I te whai a Tūrongo i a ia, i pania e Māhinaarangi te hinu raukawa ki tōna kiri.

Te ingoa o Raukawa – he kōrero aroha mō Tūrongo rāua ko Māhinaarangi:

Ko Tūrongo rāua ko Māhinaarangi ngā pakeke o Raukawa. Otirā, ko te kōrero mō tō rāua mate kanehe ki a rāua tētahi o ngā kōrero nui o te ao Māori. Hei tamariki a Tūrongo rāua ko Whatihua mā Tāwhao, he rangatira nō Tainui. Ko tō rātou kāinga kei Kāwhia. I runga i nga āhuatanga o tō rāua tipu, ka pakeke rāua hei hoa tātāwhāinga. I te pakeketanga o Tūrongo ka haere ia ki Pātea ki te taha uru o Taranaki; i reira ka moe i a Ruapūtahanga, te wahine pūrotu o te waka Aotea. He wahine urukehu a Ruapūtahanga, i puta whānui te rongo mō tōna ātaahua. I muri mai i tō rāua whakaipotanga, ka whakaaetia kia pūmau te moe a Ruapūtahanga rāua ko Tūrongo. Ka hoki a Tūrongo ki Kāwhia ki te hanga whare mō tōna hoa wahine. I te rongotanga ake o Whatihua mō tēnei ka tipu te pūhaehae mō Tūrongo, ka ngana a ia kia riro mai a Ruapūtahanga hei hoa wahine mōna. I a Tūrongo e hanga ana i tōna whare, ka tae atu a Whatihua me tana kī atu ki a Tūrongo me whakapoto te tāhū o tōna whare, he roa rawa (nā tēnei ka poto te whare). I tua atu ka kī ia ki a Tūrongo kia whakakīia tōna pātaka ki ngā kūmara paku noa i te mea, e ai ki a Whatihua, ko ērā ngā kūmara pai rawa ki a Ruapūtahanga. I muri mai, ka hoki a Tūrongo ki te hanga i tōna whare mīharo rawa atu e riro ai a Ruapūtahanga māna.

Taro ake, ka tae atu a Ruapūtahanga me tana ope ki te kāinga o Tūrongo. Ka tumeke ia i te ririki o te whare o Tūrongo me te pakupaku o ngā kūmara i horahia hei kai mā ratou. I konei ka tae atu a Whatihua me tana tono kia haere te manuhiri ki tōna kāinga i te mea he nui tōna whare, ka uru katoa atu rātou ki roto.

Patua a Tūrongo e te whakamā, tē taea e ia te manaaki i āna manuhiri me tō rātou puhi a Ruapūtahanga. Nō muri i tēnei ka wehe atu a Tūrongo i Kāwhia kia ahu whakaterāwhiti ki ngā whenua o te Tai Rāwhiti. Nāwai, ka tae ia ki te takiwā o Kahotea, he wāhi e makuru ana te tipu o te raukawa.

I a ia i reira, ka puta te rongo mō tana tohungatanga ki te hopu manu me te wāwāhi poro rākau hei hanga whare. Mīharo ana te hau kāinga, tae atu ki ngā pakeke o Māhinaarangi, a Angiangi rāua ko Tūaka. Ka mea atu ōna pakeke ki a Māhinaarangi kia whakaarohia a Tūrongo hei hoa tāne mōna. Whakaae atu ana a Māhinaarangi, ka taka whakaaro me pēhea e riro mai ai e ia te tangata rongonui nei a Tūrongo hei hoa tāne mōna.

I taua wā i te hanga a Tūrongo i tētahi whare. Hei ngā ahiahi, kia mutu ana mahi, kua hoki ia mā te huarahi o te ngahere ki te whare e noho rā ia. Ka mōhio a Māhinaarangi mō tēnei, ka haere ia ki te ngahere ki reira tatari ai kia hipa a Tūrongo. Ka tūtaki ia ki a Tūrongo, nāwai ā, ka moe rāua. Ahakoa tā rāua whai i a rāua, kāore a Māhinaarangi i whāki ko wai ia, me te mea anō, hei ngā pō rawa rāua tūtaki ai. Kotahi anake te tohu e mōhio ai a Tūrongo i tana ipo, arā ko te kakara o te hinu raukawa e mau ana ia.

Ka taka te wā ka huaina e Māhinaarangi ae mārika, koia tonu tērā. Ka pūmau te aroha o Tūrongo mō Māhinaarangi, whakaaetia ana e te katoa kia moe rāua. I reira anō a Tāwhao te matua o Tūrongo, whakaae tonu atu ia. Ka hapū a Māhinaarangi, ka hoki a Tūrongo rāua ko Tāwhao ki Kāwhia ki te whakatū whare. I te hokitanga atu o Tūrongo ki Kāwhia ka nōhia e ia a Rangiātea hei papakāinga, hei wāhi whakatū i tōna whare.

I haere a Māhinaarangi me tōna tira mā te huarahi o Wairoa, o Rotorua, tae rawa ki Waikato. Nō tā rātou taenga ki Ōkoroire, ka whānau mai te tamaiti tāne a Māhinaarangi, ka tapaina ki a Raukawa, te ingoa o te hinu kakara a Māhinaarangi i te wā o tō rāua whaiāipotanga ko Tūrongo.

Te whakamahi i tēnei tūemi

Te Ara - The Encyclopedia of New Zealand

This item has been provided for private study purposes (such as school projects, family and local history research) and any published reproduction (print or electronic) may infringe copyright law. It is the responsibility of the user of any material to obtain clearance from the copyright holder.

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te tuhi tohutoro mō tēnei whārangi:

Te Ahukaramū Charles Royal, 'Ngāti Raukawa - Te hītori tōmua', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/photograph/168/te-takenga-o-te-ingoa-o-raukawa (accessed 26 April 2024)

He kōrero nā Te Ahukaramū Charles Royal, i tāngia i te 8 Feb 2005, updated 1 Mar 2017