Ngā taupori me ngā wāhi noho
Neke atu i te e 35,000 te rahi o te iwi o Ngāti Maniapoto i te tau 2013; e taea ai te kī ko ia tētahi o ngā iwi nui.
E 42 ngā marae o Ngāti Maniapoto. Ko Te Tokanga-nui-a-noho kei waenganui pū i te rohe, kei te tāone o Te Kūiti; ka noho ia hei poutokomanawa mō te iwi.
Kia pūpū, kia mātotoru
Ko te tikanga o te ingoa o te marae o Te Tokanga-nui-a-noho ko te ‘rourou nui a te tangata noho’, e whakanuia ana i te pepeha:
He aha koe i haere mai ai i te rourou iti a haere, tē noho atu ai i te tokanga nui a noho?
He kōrero rongonui tēnei nā Ngāti Maniapoto. Waihoki, ka whakatūpato a Parewhete i tana tāne a Wairangi, e mea ana a Ngāti Maru ki te patu i a rātou ko tana tira. Ka pātai a Parewhete ki a Wairangi, ‘He aha koe i haere mai ai ko tāu iti, tē noho atu ki tō iwi kaha.’
Kua marara ngā uri o Ngāti Maniapoto ki te motu, ki te ao hoki. He rite a Ngāti Maniapoto ki ētehi atu iwi arā, nā te hekenga nui ki ngā tāone nunui i muri mai i te Pakanga Tuarua o te Ao, kua ruarua noa ōna uri ki ōna kāinga papatupu.
Te whakaora tikanga
Nō ngā tau tata kua pahure, kua kaha a Ngāti Maniapoto ki te whakaara i āna mahi toi, i tōna reo hoki. Tokorua ngā tāngata nui o te iwi i tū hei pou tikanga i te rau tau atu i 1900.
Nā Tākuta Pei Te Hurinui Jones a Tā Āpirana Ngata i awhi ki te whakarauika i Ngā Mōteateangā pukapuka o ngā kohikohinga waiata tawhito. Ka noho ēnei pukapuka hei mātāpuna o te reo ōkawa o te Māori. Kua tāngia e Tākuta Pei Te Hurinui Jones ngā kōrero tuku iho me ngā whakapapa o Maniapoto me Tainui.
I hau te rongo ki te ao mō ngā pūkenga o Tākuta Rangimārie Hetet ki ngā mahi raranga, whatu. Kua whakaheke te taonga nei ki ngā whakatupuranga me te iwi Māori puta noa.
Te Poari Māori o Maniapoto
Nō te tau 1988 i waihangahia ai te Poari Māori o Maniapoto ‘hei pupuru, hei tiaki i te tuakiri, te mana, ngā pānga hoki o Ngāti Maniapoto’. Tohutohungia ai te poari ki ngā tikanga, ngā kōrero tuku iho me te taha wairua e te kāhui kaumātua, e Te Mauri o Maniapoto.
Ia rua tau ka tū te Kawau Mārō o Maniapoto, he hui whakataetae hākinakina i waenganui i ngā marae. Ko te mea nui kē pea, he kaupapa tēnei e hokihoki ai ngā uri ki te wā kāinga, ki reira whakanui ai i tō rātou tū hei Maniapoto.