Kōrero: Ngā whare taonga

Whārangi 3. Te Māori

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te whitinga o Te Māori ki Amerika

I puta te rongo o Te Māori i ngā tau 1984-87, arā, i te putanga i ngā parirau o Peretānia ki ngā wai māreparepa o Te Moananui-a-Kiwa. I tū tārake te whakakitenga o Te Māori, inā rā ko ngā taonga he tīpuna tonu. He whakahēnga hoki tērā ki te heitara, nō te ao kōhatu noa iho te taonga Māori. Ko Hirini Moko Mead te pou turuki i Te Māori.

Ko te mahi a te komiti whakahaere he rapu i te māramatanga mai i ngā tīpuna me ngā uri ki te whakaaturanga o ngā taonga. I tukuna nā ngā kaumātua tonu a Te Māori i whakatuwhera. He pae nekeneke a Te Māori, inā rā ka tukuna mā tēnā iwi, mā tēnā iwi he wāhanga ki te noho i te pae o Te Māori. I tīmata te whakakitenga ki te Āporo Nui i te marama o Mahuru i te tau 1984. Ko te whakamutunga i tū ki te Whare Taonga o Field ki Chicago.

Te tū hirahira ki Te Āporo Nui

I kī a Te Rangihau ki te whakakitenga o Te Māori ki te Whare Taonga o Metropolitan ‘He mauri tō ngā taonga nei, he kai mā te whatu me te hinengaro, kia kore ai e waikura noa ki ngā tara me ngā rua o ngā whare taonga o Aotearoa … Ānei rātou e tū hirahira nei, e whakatau atu nei. Anei mātou, e tū teitei ana.’1

Te kōrero ki Aotearoa

I hau te rongo o Te Māori ki ngā tōpito o te ao, ā, i oho ake te hunga pāpāho o Aotearoa ki te mana o te ahurea Māori. Ka tahuri haere ngā whanonga o te ao, me te tūmatanui. I roto i ērā toru tau ka kīnaki a Te Māori i te whai mārama o te motu ki ngā kawenga taketake o Te Tiriti o Waitangi.

Te hokinga mai

Nō te hokinga mai o Te Māori ka tino rongo te Māori me te Pākehā i te mana o ēnei taonga. Ko ngā whare tokowhā i tūria ai a Te Māori ko te Whare Taonga Ā-Motu ki Te Whanganui-a-Tara, ko te Whare Taonga o Otākou ki Ōtepoti, ko te Taiwhanga Toi o Robert McDougall ki Ōtautahi me Te Taiwhanga Toi o Tāmaki-makaurau. Ko te komiti whakahaere te pakihiwi kaha ki ngā whakakitenga, otirā ka whakawhiti kōrero hoki te komiti ki ngā iwi. Ka mutu ko ngā kaiārahi o ngā pōwhiri he uri whakaheke nā te hunga i whakairo ngā taonga o Te Māori. Nō tana whakakōpanitanga i te tau 1987 kua whakatamarahi te motu ki tōna tuakiri Māori me te pūāwaitanga o te iwiruatanga.

Te pānga o Te Māori

E kī ana te kaiwhakahaere whare taonga a Rhonda Paku: ‘Koia tērā i whakaoho i te Māori ki te whakamiha o te ao ki ā mātou taonga. Koirā te wā tuatahi i kite ai au i te taonga Māori kia whakanuia i runga i te pouaka whakaata. He karanga tērā kia maranga ki ā mātou taonga ora. Ehara i te taonga mokonaha – nā mātou i whai reo ai ngā taonga.’2

Te Māori me Te Papa

I tautoko kaha a Peter Tapsell kia whai wāhi ake te Māori ki ngā whare taonga. Koia hoki te minita a te kāwanatanga Reipa mō te tari taiwhenua. Nā te angitū o Te Māori i te tau 1985 ka pāho ia tērā e whakatūria tētahi whare taonga mō te motu hei whakaata hoki i te iwiruatanga o Aotearoa i raro i te maru o te Tiriti o Waitangi. Ko te whakatūnga tērā o te Rōpū Whakaara i te Whare Taonga o Aotearoa me āna whakawhitiwhiti kōrero ki ngā marae maha. Ko te hua ko te whakatuwheratanga o Te Papa Tongarewa ki Te Whanganui-a-Tara i te tau 1998.

Kupu tāpiri
  1. Tohutoro Conal McCarthy, Exhibiting Māori: a history of colonial cultures of display. Te Whanganui-a-Tara: Te Papa Press, 2007, p. 142. Back
  2. Tohutoro Conal McCarthy, Museums and Māori: heritage professionals, indigenous collections, current practice.Te Whanganui-a-Tara: Te Papa Press, 2011, p. 63. Back
Me pēnei te tohu i te whārangi:

Paora Tapsell, 'Ngā whare taonga - Te Māori', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/nga-whare-taonga/page-3 (accessed 20 April 2024)

He kōrero nā Paora Tapsell, i tāngia i te 22 Oct 2014