Kōrero: Hōkakatanga

Whārangi 3. Te ao hou

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Takatāpui

I roto i te tau 2000 he maha ngā tāne me ngā wāhine Māori e kīia ana he takatāpui rātou. Kua kapohia anō te kupu i huaina e Tūtānekai hei whakamārama i te āhuatanga ki a rāua ko tōna hoa a Tiki. He mea nui te kupu 'Takatāpui' ki a Ngāi Māori nā te mea ka whakamihia te taha ai, me te taha Māori o te tangata. Waihoki, ka tautoko i ngā hononga ki te ao tawhito, me te ao hurihuri o te Māori.

Ngā āria ai o te ao hōu

Hāunga tonu te pehi o ngā āria ai a te Māori ki raro i ngā āria a te Pākehā, tae mai ki te mano tau hou nei kua kitea ētahi panonitanga. Kei te tipu ake te mōhio i roto i te ao, me te ao Māori mō te hunga takatāpui, ā, e kitea ana i ngā hōtaka whakaata pērā i a Takatāpui i te timatanga o ngā 2000. Koinei te hōtaka whakaata takatāpui tuatahi mō te tangata whenua huri noa i te ao. I te tau 2010, tērā tētahi taiwhanga whakaatu i ngā mahi toi a te tokorima nō Te Moananui-a-Kiwa, e karangatia ana ko Mana Takatāpui: Taera Tane i whakaatuhia ki te taiwhanga o Te Whanganui-a-Tara. E ai ki te kaiwhakarite ki a Reuben Friend, ‘Ka tiro tēnei whakaaturanga ki ngā takatāpui i Aotearoa i tēnei wā tonu.’ Ka tū te Hui Takatāpui ia tau.

Ngā kanorau ai

Ko ētahi kaupapa e tautoko ana i te kanorau ai i roto i te tau 2000 ko te hauora me te ora. He whai hīranga te hōkakatanga ki te hauora o te tangata me te hapori hoki.

Heoi arā anō ētahi kino kei roto, pērā i te mate ai ārai kore. Me pū anō ai ngā mōhiohio haumaru ki tēnei mate. Ki te Māori kei ngā tikanga tuku iho mō te arataki i te tangata.

Tūmahi ai Māori

I ngā tau tīmatanga o te rautau 2000, ka tīmata ngā rangahau e pā ana ki te tirohanga kanorau ai ki a Ngāi Māori ki Te Whare Wānanga o Tāmaki. Ko tā tēnei kāhui he pōhiri atu i ngā momo tāngata katoa kia kōrero mō ētahi āhuatanga i kitea ai. I maumahara ētahi i ō rātou kuia, i ō rātou kaumātua rānei e kōrero ana mō ētahi mea i kitea e rātou e pā ana ki te takatāpui. Ka mutu, ko aua tangata, he tūnga rangatira ō rātou i roto i ō rātou whānau, hapū hoki. Kāre rātou i whakawhiua, engari ka arohaina tonu rātou.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Clive Aspin, 'Hōkakatanga - Te ao hou', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/hokakatanga/page-3 (accessed 21 April 2024)

He kōrero nā Clive Aspin, i tāngia i te 5 May 2011, reviewed & revised 22 Jan 2019