Ngā manu
Tērā pea nā ngā manu heke i ārahi te tangata ki ētahi whenua hōu. Kāore e kore he mōhio ētahi tāngata ki ngā huarahi haere o ngā manu. Hei tauira, i mōhiotia te huarahi o te kererū o Te Moananui-a-Kiwa ki te uru. I whāia ēnei manu e ngā kaiwhakatere e haere ana i waenganui o Tonga me Hāmoa. Tērā pea i whakaaro ngā tīpuna o te Māori mō tētahi motu kei te tonga, i te mea ka rere te koekoeā me te pīpīwharauroa atu i ngā moutere o Melanesia me Te Moananui-Kiwa i te kōanga, ā, hei te ngahuru kua hoki anō.
He tohu whenua ngā manu ka rere ki te moana ki te hopu ika i te whitinga o te rā, ā, ka hoki ake ki ō rātou kōhanga i ngā ahiahi. Kotahi rau kiromita te tawhiti o te rere o te manu frigate ki te moana, e 70 kiromita te tawhiti o te haere o te tākapu me te ōi, e 50 kiromita te tawhiti o te haere a te tara.
Tohorā
Hei te tīmatanga o te hōtoke, ka heke ngā kauika tohorā atu i te Tiri o te Moana ki te Tonga ahu atu ki Te Moananui-a-Kiwa. Ka whakahipa ētahi mā te tai hauāuru o Aotearoa, ahu atu ana ki Whenuatū me Kanaki. Ko ētahi ka hipa mā ngā tai e rua o Aotearoa ki Tonga me Hāmoa, ko ētahi ka hipa i te tai rāwhiti ki Rarotonga me Tahiti. Hei ngā marama o Nōema me Tīhema, ka hoki ngā tohorā ki te tonga.
Tērā pea i whakapono te Māori ki te whāia e rātou ngā kauika, ka arahina rātou ki tētahi whenua hōu, tā te mea ka whāngai te tohorā i ā rātou miha i ngā wai marino ki waho i ngā moutere me ngā whenua rarahi. He pōturi te tohorā, he māmā noa iho te whai i a rātou. He paku iho te kaha tere o te tohorā, arā te toru ki te rima noti, ki tērā o te waka hourua. E ai ki ngā kōrero tuku iho a te Māori, nā ngā tohorā ngā waka i arataki mai ki Aotearoa, ā, e kī ana te kōrero i tae mai te tipuna a Paikea mā runga i tētahi tohorā.
Ko te wā ka heke ngā tohorā ki te tonga, koinā te wā ka puta ngā whetū me ngā aorangi ārahi o Aotearoa (Tamanui-te-rā e tō ana ki tōna rua, ko Meremere-tū-ahiahi, ko Te Waka-o-Tamarereti, ko Taki o Autahi).
Tātai arorangi
Ka pātata ana he waka ki tētahi whenua, ka tiaho ngā whetū kōmata ki runga i tētahi moutere. I whakamahia ngā whetū nei e ngā tohunga o Tonga, o Tikopi, o Tahiti. Ko Ruawāhia te whetū kōmata o Hawaii, ko Takurua te whetū kōmata o Rangiātea ki Tahiti, me Vanua Levu, ki Whītī. Ka whakaterengia e ngā kaiwhakatere ō rātou waka kia whai i ēnei whetū. I mōhio rātou i tō rātou taunga ki raro iho i taua whetū kōmata, e 80 kiromita raro iho rānei tō rātou tawhiti atu i tētahi moutere.
Ka whai hua te whakamahi i ngā ringa me ngā matimati kia ine te teitei o ngā whetū kōmata (ngā whetū e rārangi ana i runga i te ahopou). He tikanga whai hua tēnei mō te kimi whenua. I ārahina pea ngā kaiwhakatere e ngā whetū kōmata, pērā i a Taki o Autahi. Hei tauira, mēnā kei Hawaii koe, e whā matimati te taha raro o Taki o Autahi i te pae o te rangi; ki te rere whakatetonga ki te weheruatanga o te ao, ka whānui ake te tawhiti nei ki te kotahi ringa, ā, e rua ringa te whānui ki te tata atu ki te ahopae o Tahiti.
Kapua
He tohu te hanga, ngā nekeneke me ngā tae o ngā kapua. I te awatea, ka nunui haere ngā kapua convection kei runga i ngā moutere nui, arā ka teitei, ka mātotoru, ka pōuri ake te āhua, ka pōturi ake te rere o ēnei tūmomo kapua ki ērā kei te moana. Kitea ai ngā kapua ka iri i runga o Tahiti me Hawaii mai i te 150 kiromita. Kitea mai ai ngā kapua ririki hoka nei te āhua ka iri ki runga i ngā moutere ririki mai i te 50 kiromita. Me he māwhero te tae o ngā kapua, he toka tū moana tērā, ā, mēnā he kākāriki te tae o ngā kapua, he moutere tērā e kākahungia ana e te ngahere. Mēnā he pīataata rawa te āhua o te kapua, kei te tiaho te ata o te rā mai i tētahi hōpua ki runga i te kapua.
Āmai whenua
Ka titiro ngā tohunga ki ngā āmai ka tuki ki te whenua. Mā konei tohua ai kei hea te whenua i mua noa i te kitenga atu. E rua ngā momo āmai whenua. Tuatahi ka hua tētahi āmai i te tukinga o tētahi ngaru ki tētahi moutere, ka pana anō ki waho. Ka taea te rongo i ngā tūmomo ngaru nei mai i te 50 kiromita atu i ngā moutere ririki, e 300 kiromita te tawhiti atu i ngā whenua pēnei a Aotearoa. Ko tētahi atu āmai ka puta i te pōkaitanga o tētahi moutere i te āmai. Ahakoa kei tawhiti, ka rongohia tonuhia e ngā tohunga ngā momo āmai rerekē nei.
Moana
Ko te moana tonu tētahi o ngā kaiārahi mō te whakatere; te tae o te wai, te kitenga o ētahi tūmomo ika, ngā ia moana, te ‘rongo i te kakara o te whenua’ me te kitenga atu i ngā wai riporipo. Ki te kitea ngā aihe, ngā rau rākau, ngā para e pōteretere ana, he tohu ērā he whenua kei tata.