Kōrero: Ngā Rauru Kītahi

Whārangi 3. Te rau tau 2000

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

E 4,000 ngā uri o Ngā Rauru i te tau 2013, nō ngā hapū 14.

Ka pā ngā hapū ki ngā marae e whai iho nei, arā, ko:

  • Rangitāwhi, ko Pūkorokoro, ko Ngāti Hine, ko Kairākau, ko Ngāti Maika, ko Manaia – te marae o Wai-o-Turi
  • Ngā Ariki – te marae o Waipapa
  • Ngāti Pourua – te marae o Takirau
  • Ngāti Hou Tipua – te marae o Kaipō
  • Hine Waiatarua – te marae o Te Ihupuku
  • Ngāti Ruaiti – te marae o Tauranga Ika
  • Ngāti Maika – te marae o Pākaraka
  • Pūkeko/Iti – ngā marae o Te Aroha, o Kai-iwi me Taipake
  • Hine Waiata – te marae o Whenuakura
  • Ngāti Tai – te marae o Wairoa Iti.

Ko te māngai o te iwi, ko Te Manatū o te Iwi o Ngā Rauru.

Ngā whakatau i raro i te Tiriti o Waitangi

I te tau 2000, ka tīmata ngā kōrero i waenganui i te iwi me te Karauna hei whakaea i ngā whakamau i roto i ngā tau, tae noa ki ngā tāngata i mate, ngā whenua me ngā taonga i murua i ngā pakanga o te tekau tau atu i 1860, me ngā pēhitanga i pā i te hokonga o ngā whenua o te iwi. I tīmata mai ēnei whakaritenga i muri i ngā whakawhitiwhitinga kōrero, ngā tāpaetanga tono, ngā tono kia pono te Karauna ki tāna i raro i te Tiriti o Waitangi. Nō te marama o Noema, 2003, ka hainahia te whakataunga, whai muri i te whakaaetanga o te iwi katoa. Ko ngā wāhanga o te whakataunga, ko te whakapāha a te Karauna ki a Ngā Rauru, ko te whakamana i ngā tikanga a Ngā Rauru mā te whai wāhi o Ngā Rauru ki ngā kaupapa tiaki i ngā whenua rāhui kei raro i ngā whakahaere a Te Papa Atawhai i te taha tonga o Taranaki, ko te utu moni hoki. Kei te iwi anō te mana tuatahi ki te hoko, ki te kore hoko rānei i ngā whenua o te Karauna.

Ngā rā kei te tū

Ka oti te taha ki te Tiriti, ka tahuri te iwi ki te whakaora i te Ngā Raurutanga – ngā uara, ngā whakapono, ngā tikanga ake o Ngā Rauru. Kei te whakapakari te iwi i tōna matatau ki te reo Māori, kei te whakanuia te wāhi ki ngā marae me te iwi. Kei te hiahia anō te iwi ki te whakapakari i te taha ōhanga. Ko tētahi umanga a te iwi ko te kato me te hoko i ngā rongoā Māori.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Taituha Kīngi, 'Ngā Rauru Kītahi - Te rau tau 2000', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/nga-rauru-kitahi/page-3 (accessed 27 April 2024)

He kōrero nā Taituha Kīngi, i tāngia i te 8 Feb 2005, updated 1 Mar 2017