Kōrero: Ngā karakia a te Māori

Whārangi 2. Tohunga

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

He aha tēnei mea te tohunga?

E kī ana a Te Rangi Hīroa ka ahu mai te kupu nei i te kupu tohu, arā hei tohutohu atu. E ai ki te kaumātua nei o Ngāpuhi a Māori Marsden arā atu anō te tikanga o te tohu nei ko te tangata i tohua.

Tērā ka whakamahia hoki te kupu tohunga nei mō te tangata tino matatau ki tētahi mahi. Arā ko te tangata mātau ki te tā moko e kīa ana he tohunga tā moko, ko te tangata mātau ki te whakairo he tohunga whakairo. Ko te tohunga mātau ki ngā karakia he tohunga ahurewa.

He tapu rawa

He tapu rawa etahi tohunga kaore ō rātou ringa e pā ki te kai. He mea whāngai rātou mā te rākau, ā, he mea whainu ki te korere. Kaore hoki ngā tohunga tapu e tapahi i ō rātou makawe.

Kauwaka

Ko ngā tohunga tonu ngā kauwaka atua, wairua hoki. Hei te kōrerotanga o te māngai kua puta kē mai he reo atua kē. Ko tētahi tauira ko te tohunga matakite o Tūhoe ko Uhia, koia te kauwaka o te wairua o Hope-motu, arā o Te Rehu-o-Tainui.

Ko te tohunga kōrero i te reo atua ka kīa he waka atua, he kauwaka rānei.

Matakite

Ko te matakite he tangata whakamārama kōrero mō anamata, mō ētahi mahi rānei e mahia i taua wā tonu ki wāhi kē. Nui atu ngā tohunga he matakite hoki.

Tērā tētahi tauā e haere ana ki te pakanga ka puta mai te atua Maru ki tō rātou tohunga ka tohutohu mai ki hea pakanga ai. Ahakoa te tokoiti noa ake te tauā nei ka hinga i a rātou te hoariri.

Tērā anō hoki tētahi tohunga i te ngahuru tau 1840, i tētahi tira hī ika ki te moutere o Rua-papaka ki te Tai Tokerau. I te paenga atu ki uta ka puta te kōrero a te tohunga kua mate mai tētahi kōtiro ko Ngā-ripene te ingoa, inā hoki hipa mai ai tōna wairua i te ihu o te waka. He pakari te kōtiro nei, ā, kaore i whakaponohia te kōrero a te tohunga rā. Heoi i te waihapenga o te tira ka pā mai te kōrero kua mate te kōtiro rā.

He aha te mahi a te tohunga?

Ko te mahi a te tohunga he whakaū i ngā tikanga, he ārahi he ārai hoki i tōna iwi i te wairua poke. He kaiwhakaora hoki rātou i ngā pokenga kikokiko, wairua hoki, ka arataki hoki i ngā mahinga ahuone, hao ika, patu manu, me ngā kawenga o te riri. Ka hiki hoki rātou i ngā tapu o ngā whare hōu me ngā waka hōu, ā, ka hiki, ka uta rānei i ngā tapu i ngā tangihanga.

Tērā anō hoki te whai wāhi a te ruahine me te puhi hoki ki ngā mahi wete i te tapu o ngā waka hōu me ngā whare hōu.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Basil Keane, 'Ngā karakia a te Māori - Tohunga', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/nga-karakia-a-te-maori/page-2 (accessed 25 April 2024)

He kōrero nā Basil Keane, i tāngia i te 5 May 2011