Te paheketanga
I muri i te taenga mai o te Pākehā ka tāmate haere ngā taonga puoro. He maha ngā kaupapa i pēnei ai. Ko te nuinga o ngā ritenga Māori tūturu i whakatangihia ai te taonga puoro ka ngaro i te putanga o Te Rongopai. Ka mahue kau iho ngā taonga puoro. Ka kawea ngā puoro pērā i te ‘jew’s harp’, he rite ki te rōria. He tere tonu te Māori ki te kapo ake i ngā taonga puoro hou pērā i te patio, te piano, te paipa-pēke ngā taonga pēne parāhe tae rawa atu ki te rakuraku.
Nā te ongeonge kau o te taonga puoro ka kitea nuitia ki ngā whare taonga me ngā ringa o te hunga tūmataiti. Nō muri rawa ka ako anō te Māori ki te whakakōrero i ēnei taonga toi.
Te pohū me te tīhau
I te tau 1994 ka pōhiringia ngā mātanga taonga puoro a Hirini Melbourne rāua ko Richard Nunns ki te hopu i ngā puoro o ā rāua taonga puoro ki runga kōpae. Ko te hua ko te kōpae puoro o Te kū te whē i hopungia ki te taiwhanga o Rattle Records ki Tāmaki-makaurau i roto i te rangi me te hāwhe. 19 ngā taonga puoro i whakamahia, ā, he nui te tāruatanga o ngā oro ki ngā hōtaka irirangi, whakaata maha. I kaha whakamahia tēnei kōpae puoro hei whakaatu i te taha Māori.1
Ko Haumanu
I te tau 1991 ka tū te hui a Ngā Pua Waihanga ki Te Araroa. Ko ētahi i tae ki te hui, ko Hirini Melbourne, he tohunga tito waiata, he tohunga puoro, he tohunga reo nō Ngāi Tūhoe; ko Richard Nunns, he kaiako, he kaiwaiata jazz; ko Brian Flintoff, he kaiwhakairo, kaihanga taonga puoro nō Whakatū. Nā Hirini te pōhiri ki a Nunns rāua ko Flintoff kia taki whakaara ake i te reo o ngā taonga puoro tūturu. I runga i te tauawhi a te hunga pakeke, ka huia mai e Melbourne ngā tohunga o te motu kia whai hua ai te whakaoranga o te waihanga, me te whakatangi, i te taonga puoro. Ko Haumanu te ingoa o te kāhui, arā, ko te hau o ngā manu.
Ngā mahara tākirikiri
Neke atu i te 80 ngā taonga puoro a Richard Nunns, tae atu ki ētahi kōauau e rua i hangaia ki te kōiwi tangata. Ki tāna, ‘I whakatangi au i tētahi o ēnei kōauau ki te ana kōiwi i te karamatamata ki Maungapōhatu.’ (kei te manawa o Te Urewera). Kua roa a Nunns mā, arā te hunga ngaio, e whakatangi ana i ngā taonga puoro ki ngā hau kāinga Māori puta noa i te motu. ‘Kua haramai ngā kuia ki a rātou, ka tangi, ka hoki mahara ki ngā oro kua roa e rehurehu ana i a rātou, āpānoa ngā oro tatangi a Hirini rāua ko Richard.2
Te taonga puoro i te tau ruamano
Nō tērā rautau ka rangona ngā oro motuhake o te taonga puoro Māori ki ngā whakaata, ngā kiriata, ngā atamira me ngā taiopenga. Kātahi ka tuwhera ngā ororongo pērā i a Te kū te whē me Te Hekenga a Rangi ki te marea. He nui ngā kaiwaiata o te ao ka whakamahi i te taonga puoro i ā rātou mahi, pērā i a Moana Maniapoto, ngā kaiwaiata jazz a Jeff Henderson rāua ko Evan Parker, me ngā kaitito a Gillian Whitehead rāua ko John Psathas. Otirā kua ora pū te taonga puoro hei taonga ora i ēnei rā.
