Kōrero: Muaūpoko

Whārangi 3. Muaūpoko i ēnei rā

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

I te tau 2004, e tū ana te tari whakahaere o te iwi ki Taitoko (Levin) ki roto o Horowhenua. Ko Te Whanganui-a-Tara, Te Wairarapa, te taha tonga o Te Matau-a-Māui, te rohe o Taranaki ētahi atu wāhi kei reira te mātotoru o te iwi e noho ana. Ahakoa kei reira ngā taunaki e kī ana, tērā te wā e 27 kē ngā hapū o te iwi o Muaūpoko, e 6 noa iho ngā hapū e kaha tonu ana i tēnei wā - arā ko Ngāi Te Ao rātou ko Ngāti Hine, ko Ngāti Pāriri, ko Ngāti Tamarangi, ko Ngāti Whanokirangi, ko Punahau.

Waipunahau

Ko Waipunahau (Lake Horowhenua) tonu tētahi o ngā wāhi karapinepine ai te iwi. Kei a Muaūpoko te mana o te roto, ā, e anga atu ōna marae e rua ki te wai. Tērā te wā e kikī ana a Waipunahau i te kai – i te tuna, te īnanga, te koura, te pātiki, te kākahi tae atu ki ngā manu tātahi me te kererū. Heoi, ka kino te roto me ōna tahataha, nā te tapahitanga o te ngahere, te whakamarokenga o ngā repo, tae atu ki te tukutanga o ngā para ahuwhenua ki te roto. Atu i te tau 1996, mā te Lake Horowhenua Trust, ka whai wāhi a Muaūpoko ki te whakatikatika i te āhua o te roto. Koinei tētahi o ngā tūmahi whakaora taiao nui rawa o Aotearoa. Ko te whāinga, ko te whakaora anō i ngā ika me te wai o te roto. Kua tīmata anō te whakatō tipu ki ngā tahataha o te wai.

Ngā nekeneke a te iwi

Ko te Manatū ā-iwi o Muaūpoko (Muaūpoko Tribal Authority) te kaiwhakarato i ngā mahi hauora, toko i te ora ki te iwi, ki te hapori whānui tonu. Ka whakanui a Muaūpoko i te rā o Waitangi, mā ngā whakataetae kapa haka, pā whutupaoro hoki. He wā tēnei e whakakotahi mai ai ngā hapū o Muaūpoko ki te whakanui i tō rātou tuakiri. Ko te whāinga nui, ko te whāngai i ngā taonga a ngā tīpuna ki ngā whakatupuranga, kia kore ai aua taonga e ngaro mō ake tonu atu. Ko te wawata, kia whakatūria ētahi whare wānanga hei ako i ngā tikanga, te kawa, ngā kōrero tuku iho hoki a te iwi o Muaūpoko.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Darren Reid, 'Muaūpoko - Muaūpoko i ēnei rā', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/muaupoko/page-3 (accessed 29 March 2024)

He kōrero nā Darren Reid, i tāngia i te 8 Feb 2005, updated 1 Feb 2015