Kōrero: Maramataka

Whārangi 3. Te whakatō kai me te hī ika

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

He maramataka mō ngā mahi

Ko te tikanga nui rawa atu a te maramataka a te Māori, ko te tohu i ngā wā ki te whakatō me te hauhake i ngā kai, te hī ika, te whaiwhai manu, kiore, aha atu. E whā ngā kaupeka o te tau - raumati, ngahuru, kōanga, takurua, ka mutu, he mahi ki tēnā kaupeka, he mahi ki tēnā kaupeka. He rerekē anō ēnei wā ki tēnā, ki tēnā iwi, nā te wāhi noho ai rātou, te āhuarangi o tō rātou rohe, te āheinga ki ngā tupu, ngā manu, ngā kai o te moana.

He wā mō te whakatō kai

Ko ngā rā ka whakatō kai te Māori, ko Ōuenuku (rā 4) ko Ari (rā 9), ko Rākau-nui (rā 16), ko Rākau-matohi (rā 17), ko Takirau (rā 18), ko Ōrongonui (rā 27). Kāore i whakatōngia he kai i te wā ka hua te marama, i ngā rā Korekore rānei (ngā rā 20, 21, 22). Ko Hepetema, Oketopa, Nōema ngā marama kia whakatō kai.

Te ao hurihuri

Tatū rawa ki te tau 2000, kua kaha anō te whāia o te maramataka Māori mō te whakatō kai me te hī ika. Ka whakapono te tini kaihī ki te maramataka. Nā Bill Hōhepa - tohunga hopu ika - tētahi maramataka i whakaputa e tautokohia ana e te tini tāngata, Māori mai tauiwi mai.

Tērā a Pouaka Whakaata Māori ka pānui i te huri o te maramataka Māori –he aha ngā tai, he aha te wā pai hei whakatō kai, tae rawa ki ngā tohu huarere. Kei Te Kunenga ki Pūrehuroa (Massey University) i Te Papa-i-ōia tētahi tauira pai mō te haerenga ngātahitanga o te maramataka Māori me ngā mōhiotanga o te ao hurihuri. Otirā, kua whakatōngia e ētahi kairangahau ngā momo e 25 o te taewa, i raro i ngā tohutohu a te maramataka Māori. Ko te whāinga o tēnei mahi, kia puritia ngā mātauranga tuku iho, kia hoki mai hoki te taewa hei kai mō te hokohoko.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Paul Meredith, 'Maramataka - Te whakatō kai me te hī ika', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/maramataka/page-3 (accessed 29 March 2024)

He kōrero nā Paul Meredith, i tāngia i te 12 Jun 2006