Dictionary of New Zealand Bography logo

Kōrero: Cook, George Howe and Cook, Herbert Francis

Whārangi 1: Haurongo

Cook, George Howe

1855–1941

Nō Ngā Puhi; he kaipatu tohorā

Cook, Herbert Francis

1859–1934

Nō Ngā Puhi; he kaipatu tohorā

I eh tuhia tēnei haurongo e Heather E. Lindauer, ā, i tāngia tuatahitia ki Ngā Tāngata Taumata Rau i te 1996.

He uri a George rāua ko Herbert Cook nō tētahi whānau kaumoana. I haere mai tō rāua tupuna matua a William Cook i Ingarangi ki Niu Tīreni nei, i runga i tētahi waka patu tohorā Ingarihi. Ko ia te mete tuatoru o runga. Ka moea e ia a Tīraha hei wahine māna. Nō Ngāpuhi me Kapotai a Tīraha, ā, he ngare nōna ētahi o ngā rangatira nui o Te Hokianga, arā, a Tāmati Wāka Nene tētahi. He hanga waka tētahi mahi a William rāua ko Tīraha i Rakiura (Stewart Island), ā, i Pēwhairangi (Bay of Islands) hoki. I te tupunga ake o tō rāua mātāmua, o Hōri Kuki (George Cook, ā, ko Hōri Tīraha tētahi o ōna īngoa karanga), ko te moana anō tāna i whai ai. Nō te tau 1849 ka moea e ia a Matilda Hannah Fawkes i Port Ross, wāhi o Maungahuka (Auckland Island). Ko te ara whakamahia haeretia ai e ia tōna kune te Sea Breeze, ko tērā i rere atu ai i Ākarana (Auckland) ki Rarotonga, tae atu ki te moutere o Norfolk. He wā i muri iho ka noho ia hei rangatira i runga i tētahi waka patu tohorā e mahi mai ana i Poihākena (Sydney). Haere ai tōna whānau i tana taha i ētahi o ōna haerenga. E ai ki ngā whakamōhiotanga mai a te whānau ko te 8 o Mei 1855 te rā i whānau ai a George Howe Cook i runga i te kaipuke tirarua tohorā, te Independence i waho mai i te moutere o Lord Howe. Na, ko tana teina, ko Francis Herbert (nō muri mai ka karangatia ko Herbert Francis) i whānau mai i te 6 o Noema 1859 i Kororāreka (Russell). I taua wā kua noho kē a George Cook pakeke hei kaiwhakahaere pāparakāuta. Tokowhā tonu ngā tamāhine a te whānau, ā, tokotoru anō ngā tama i tua atu i a George rāua ko Herbert. He teina anō tō George rāua ko Herbert, ēngari he matua kē tōna.

Ko te āhua nei hikimoke ana te kuranga i a rāua. I a ia e taiohi ana ka hokona mai e Herbert (Bert) he kohinga pukapuka kura hei ako i a ia anō. I kuraina a George i te kura tuarua o Ākarana (Auckland Grammar), ēngari anō i taua wā e tere ana hoki ia i te taha o tana matua ki ngā moutere o Te Moananui-a-Kiwa. I reira ka tūtaki rawa ia ki te kaitiora, ki te kaikahaki rā, ki a Bully Hayes. Mai i te tau 1920 atu ki te tekau tau o 1930, i te tuhi kōrero a ia mā te New Zealand Herald i raro kē i te īngoa o te 'Lone-Hander'. Ko te kiko o āna kōrero e pā ana ki te wā o tōna whanaketanga, ki te āhua o te mahi whaiwhai tohorā tae atu ki ngā tāhuhu kōrero o te kāinga.

Nō te tau 1879 ka eke atu a Herbert i Pēwhairangi ki runga ki tētahi kaipuke aru tohorā nō Amerika, ā, mō te tekau tau i muri mai ka terea e ia ngā taunga tohorā o te ao. I tētahi wā e toru ngā waka tohorā nā tētahi parāoa i tukituki. Ā, he wā anō, i whīwhiwhi tana waewae ki te taura o te rāti, rumakina rawatia ki te tai, matara noa ia i ora ai. I akona e ia ngā mōhiotanga o te kāmura, o te parakimete me te kairāti. I mahi anō hoki a George Cook i runga i ngā kaipuke patu tohorā. I tētahi wā, ko ia te āpiha tuatahi o te Splendid, he kaipuke ko Ōtākou tōna papa taunga. I a ia e taitama ana, i runga ia i te waka nāna i hopu te tohorā tuatahi i waho atu o Kororāreka. He wā anō, i mau ia i ngā mahi a tētahi rōpū kaumoana e takahi ana i te ture i te wāhi o te motu o Rakiura e kīia nei ko Halfmoon Bay.

Nō te 8 o Āperira 1889 ka moea e Herbert Cook a Ellen Anglem i Awarua (Bluff), ā, ka neke mai ki Kororāreka noho ai. He wā tonu nei a Herbert e mahi ana i Tikitiki (Ninepin Rock), he wāhi kei te tomokanga atu o te whanga o Pēwhairangi, kei ngā koko hoki o Ōutu me Whananake (Bland). I reira a ia e mahi ana i mua i tana kōwhiringa i Whangamumu hei papa taunga mōna, i ngā tau tōmua o te tekau tau atu i 1890. He wāhi pai tēnei mō te whakawhare kaipuke, ā, he nui te wai inu i reira.

Nō te tau 1892 ka taea te mau atu te ārai e George rāua ko Herbert mō tētahi kupenga waea i mahia e rāua hei hopu tohorā. I whakatārewatia ki rō wai mai i te tuawhenua ki tētahi toka nui. Nā te mea kua tāwhiwhitia ngā tohorā e kau haere ana i takutai, ka taea te mau atu e ngā waka tohorā, ka tīmata ai te rāti. Ko te whakaaro ko tēnei anake te teihana patu tohorā i Niu Tīreni nei ki te whakamahi i tēnei tūmomo patu. Nō te 30 o Hepetema 1896 ka moea e George Cook tana tuahine (he kaihana) a Mary (Minnie) Cook, i Waikare wāhi o Pēwhairangi.

Tau rawa ki 1899 e 20 pea ngā kaimahi i te teihana patu tohorā e mahi ana, ā, he Māori te nuinga. I Whangamumu anō hoki te teina o George a William e mahi ana; ko Herbert te teina o George rāua ko William. I reira hoki e mahi ana tō rātou teina anō, arā, te tama a te hoa tāne tuarua o tō rāua whaea, a David Kydd. Ka nui haere ake te mau mai o te tohorā, ka tīmata anō hoki te whakatūtū whare haere. Nō te tau 1902 ka hokona mai te rōnihi korohū a te Waiwiri. I whakamahia i te tīmatanga hei tō i ngā tohorā me ngā waka aru tohorā; nō muri mai ka whakamaua he rāti ki runga. I te tau 1910 ka whakanuia te kahupapa i te Hananui II. He rōnihi korohū tēnei nō Ingarangi, ā, he mea whakamau he pū rāti ki runga. Kotahi wā nei i Campbell Island e whakamahia ana anō hoki. Ko tētahi hopunga rerekē a te Hananui o te tau 1918, ko te maina kāore anō kia pakū. Nā te manuao marau o Tiamana, nā te Wolf i whakamānu, ā, i kitea i waho atu o Red Head i roto o Pēwhairangi. Nā Herbert Cook i āta tō haere atu taua maina rā ki Kororāreka, ā, taro ake ka whakapakūtia. I whakawhiwhia ia ki tētahi mētara mō āna mahi whai hiranga.

Nō te tau 1931 ka mutu te mahi patu tohorā a te whānau Cook, ā, katia ana te teihana i Whangamumu. I hinga a Herbert Cook i Whāngārei i te 28 o Tīhema 1934; ka mahue mai ko tōna hoa wahine, ko tā rāua tama me tā rāua tamāhine. Nō te 13 o Hune 1941 ka mate a George i Ākarana; ka mahue mai ko Mary Cook me ngā tamariki tokoono. Ko George rāua ko Herbert Cook te whakamutunga o ngā whakatupuranga e toru o tō rāua whānau hei kaipatu tohorā i Te Tai Tokerau. Kāre he wāhi o te mahi tohorā i mahue i a rāua te mahi, tīmata ake i tahaki, haere atu ki moana hōhonu. He mea ahurei tā rāua whakamahi i te kupenga waea, me te haringa mai i te pū rāti; atu i tēnā nā rāua i pā mai ai te ao hou ki te mahi patu tohorā, i uru mai anō ai hoki ngā momo pūrere e māmā ake ai te mahi.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Heather E. Lindauer. 'Cook, George Howe and Cook, Herbert Francis', Dictionary of New Zealand Biography, first published in 1996. Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, https://teara.govt.nz/mi/biographies/3c28/cook-george-howe (accessed 19 March 2024)