Te Tai – Treaty Settlement Stories

Kōrero: Te Mana o te Reo Māori

Ngā Haurongo

I waenganui i ngā tau 1970 ki ngā tau 1990, he nui rawa ngā panonitanga kia tautokohia te reo Māori e te kāwanatanga, me te panoni anō hoki o ngā whakaaro o Aotearoa ki te reo Māori.

Ko ētahi o ngā tino tāngata me ngā rōpū i kōkiri i ngā mahi whakarauora reo Māori, kei te kitea i konei. Heoi, arā noa atu ngā tāngata i kōkiri, ā, kei te kōkiri tonu hoki i tēnei kaupapa.

Ngā Tāngata

Huirangi Waikerepuru.

Tākuta Huirangi Waikerepuru

He tohunga o te Reo Māori, he rangatira mō ngā kēreme Tiriti.

Naida Glavish.

Kahurangi Naida Glavish

E mōhio whānuitia ana tōna ingoa ko ‘Te Kia Ora Lady’.

Kāterina Mataira.

Kahurangi Kāterina Mataira

He kaituhi totoko, he ringa mahi toi, he pouako, ko te poutokomanawa o Te Ataarangi.

E rua ngā uhi pukapuka.

Ahorangi o Mua, Ray Harlow

He ahorangi e ngākaunui ana ki tēnei tāonga te reo ‘Māori’.

Tākuta Cathy Dewes.

Tākuta Cathy Dewes

He māreikura matakite, he aumangea ki te whakatutuki i āna whāinga.

Tā Himi Henare.

Tā Himi Henare

He rangatira whai mana kua rangona whānuitia tōna reo, e mau tonu nei āna kupu whakaohooho.

Matiu Rata.

Matiu Rata

He kaitōrangapū pukumahi, nāna i tū ai te Taraipiunara o Waitangi, nāna hoki i whakatakoto ngā tūāpapa mō te whakaohooho i te reo Māori.

Te Wharehuia Milroy.

Te Wharehuia Milroy

He kaiarataki mō te whakarauoratanga i te reo, he kaiako rongonui, he kaipupuri hoki i ngā paerewa o te reo Māori.

Mīria Simpson.

Mīria Simpson

He mātanga i roto i ngā reo e rua, kaore i wehi ki te tangata, nā tana kaha aumangea tonu kia puritia te reo ki ngā taumata tiketike.

Ahorangi o mua  Whatarangi Winiata.

Ahorangi o mua Whatarangi Winiata

He tangata pūkenga e whakapau kaha nei ki te hāpai tikanga mō te iwi, me te mariu o tana whakaaro ki te whakaora ake i te reo Maori i roto i tana iwi me tana hāpori.

Tākuta Richard Benton rāua ko tētahi wahine.

Tākuta Richard Benton

He ruānuku Pākehā, he tangata whai pūkenga, he kairangahau hoki, nāna te karanga whakaohooho mō te tere ngaro haere o te reo Māori, i roto i ngā tau 1970, ki ngā kāinga e kaha tonu ana te reo i ngā rā o mua.

Piripi Walker.

Piripi Walker

He tangata rae pakari, kaiwhakahaere, kaiwhakakorikori, te kaituitui i te kerēme WAI11. Koia te kaiwhakahaere tuatahi o te Upoko o Te Ika, te teihana reo irirangi Maori tuatahi.

Ta Tīmoti Kāretu.

Tā Tīmoti Kāretu

He kaiako, he kaiarahi, te kākā tarahae o te reo, he tohunga na Tānerore, he mātanga reo, e whakatau tikanga ana, e nanaiore tonu nei kia kōrerohia tonutia te reo, me te pupuri i tōna whānuitanga, i tōna kounga hoki.

Kahurangi Iritana Tāwhiwhirangi.

Kahurangi Iritana Tāwhiwhirangi

Kua hia tau a Kahurangi Iritana e pūmau ana ki ngā mahi, mai o te whakatūranga o te kaupapa o te kōhanga reo.

Ngoi Pēwhairangi.

Ngoi Pēwhairangi

He toki, he tohunga o te toi whakaari a te Māori, he kaitito i takoha mai i te taonga reo Māori, te waiata ‘Whakarongo’, e rangona nei i ngā wāhi kei te whakaakona, kei te akona te reo Māori.

Rōpū whakahaere

Ngā Kaiwhakapūmau i te Reo Māori.

Ngā Kaiwhakapūmau i te Reo

Ko Nga Kaiwhakapūmau i te Reo te rōpū nā rātau te kerēme mō te reo Māori WAI11, i mau atu ki Te Rōpū Whakamana i te Tiriti o Waitangi. I raro hoki te kerēme i te ingoa o te Tumuaki o Huirangi Waikerepuru, me te rōpū o Ngā Kaiwhakapūmau i Te Reo.

Kotahi te wahine e toru ngā tāne e tū ana ki mua i tētahi whare Māori ki Pāremata.

Te Kaunihera Māori o Aotearoa

Ko te tikanga, i whakatūria Te Kaunihera Māori o Aotearoa hei rōpū matua ā-motu, mō ngā rōpū Māori katoa ahakoa te kaupapa.

He rangatahi Māori e noho ana ki ngā arapiki o Pāremata.

Ngā Tamatoa me Te Hōhaieti o te Reo Māori

Ko te rōpū whakahē a Ngā Tamatoa i whakatūria i te tau 1970.

Ko Tā Eddie Durie rāua ko Paul Temm e pānui ana ki ētahi tamariki.

Pāremata me Te Rōpū Whakamana i te Tiriti o Waitangi

Ko Pāremata te wāhi e tino kitea ana te whakapau ki te whakarauora i te reo Māori.

Te

Rangahau Mātauranga o Aotearoa

I whakatūria a Rangahau Mātauranga o Aotearoa i te tau 1934, ā, mai i te tau 1945 kua whakahaerehia i raro i tētahi ture o Pāremata. He mahi rangahau mātauranga, pūrongo motuhake, kupu tohutohu me te āwhina ā rātou mahi.

Coat of Arms.

Ngā ratonga Kāwanatanga, he pānga o rātou ki WAI11

Ko te Tāhū o te Ture, ko Te Kawa Mataaho (te kōmihana), ko Te Tāhuhu o te Mātauranga me Te Tari Māori (Te Puni Kōkiri).

E whā ngā tāne, e rua ngā wāhine e tū ana ki mua i tētahi whare Māori ki te whare Pāremata

Ko ngā ratonga reo Māori

Te Taura Whiri i te Reo Māori me Te Mātāwai.

Te tohu NZBC.

Ngā Rōpū Pāpāho

Ko TVNZ, ko RNZ rātou ko Te Māngai Pāho.

Māori