He aratohu mā te pouako: He pāhekoheko hou, he kupu hou
He aratohu mā te pouako
Wāhanga 2: 1769–1835 He pāhekoheko hou, he kupu hou
E whakarato ana tēnei wāhanga i te tirohanga whānui o ngā tauwhitiwhitinga i waenga i te Pākehā me te Māori i ngā tau 1769–1835.
E whakamārama ana i ngā mahi tauhokohoko me te kōkuhutanga mai o te hāhi me te tuhituhi ki te Māori e hiahia ana ki te ako i te reo Pākehā, ā, kia ako anō hoki te Pākehā i te reo Māori.
Te Mana o te Reo Māori – Wāhanga 2
Kei tēnei whārangi ka kitea ngā rauemi hei tautoko i ō ākonga e ako ana mō te reo Māori i te taenga tuatahi mai o te Pākehā. He pātai matua, he tūmahi me ngā mahi tautoko i te reo.
Ngā ihirangi
He kōrero mō te wāhanga
Ngā mahi toi
He rawe te mahi toi hei whakauru mai i ngā ākonga ki ngā horopaki, ki ngā kaupapa hou. E whakaatu ana tēnei wāhanga i ngā momo mahinga toi e pā ana ki ngā tauwhitiwhitinga i waenga i te Māori me te Pākehā.
Te Mana o te Reo Māori – Wāhanga 2
Me whakauru atu koe i ngā ākonga ki tēnei wāhanga mā te whakaatu i ngā whakaahua ki a rātou, te matapaki ā-rōpū, me te waihanga i ngā pātai pakirehua. E tuwhera ana ngā mahinga toi ki ngā momo whakamārama katoa, nā tēnei ka taea e ngā ākonga te hanga ā rātou ake kauhau, kei a rātou te tikanga.
Wāhanga 2 te whakaahua
Ko Ruatara e whakawhiti ana te kauhau a Te Mātenga i te rā Kirihimete 1814.
Alexander Turnbull Library; Tohutoro: B-077-002. He pikitia totoka nā Jack Morgan
Ko te whakaahua mō te Wāhanga 2 i te rauemi He Pūkei Whakaahua o Te Mana o te Reo Māori e hāngai ana ki te Wāhanga 2 o te pūrākau matihiko. E whakaatu ana te whakaahua i a Ruatara e kauhau ana i te kupu a Samuel Marsden ki te reo Māori i te rā Kirihimete o 1814. Kei konei ētahi pātai, ētahi pārongo hoki hei taki haere i ngā kōrero o tēnei wāhanga mā ākonga. He pai te whakamahi i ēnei āhuatanga hei matapaki ā-rōpū me ō ākonga, ki te tiro he aha ngā mea e mōhio ana rātou mō ngā hītori o te reo Māori.
He rauemi tāpiri
He kōrero atu anō hei tūhura mā ngā ākonga:
- Te Mana o te Reo Māori: he rārangi wā
- Te Pākehā me te reo mai i te tau e 1769 ki te tau 1840 (Te Ara)
Ngā pātai matua
E kōrero ana tēnei rauemi mō te hītori o te memehatanga me te whakarauoratanga o te reo Māori, ā, e rima ngā take matua mai i Te Takanga o te Wā.
Te Takanga o te Wā Māori History Guidelines Year 1–8 (Te Kete Ipurangi)
Anei ētahi pātai matua e pā ana ki ia o ngā take matua. He whānui ēnei pātai kia maha ai ngā ara hei rangahau mā ngā ākonga.
-
Whakapapa
Tūpuna – Hononga – Tūrangawaewae – Tuakiri – Ahurea – Hapori – Tikanga – Mana Whenua - Ki hea ahau uru ai?
- Inahea i tae mai ai ōku tūpuna ki Aotearoa nei?
-
Tūrangawaewae
Tūrangawaewae – Tuakiri – Ahurea – Hapori – Wāhi – Te Ukiuki - He aha ngā pūrākau e mōhiotia ana mō ngā tauwhitinga i waenga i te Māori me te Pākehā i tōku tūrangawaewae?
- Nō wai ngā tirohanga o ēnei pūrākau mō ngā tauwhitinga Māori–Pākehā i tōku tūrangawaewae?
-
Mana Motuhake
Tūrangawaewae – Tuakiri – Mana – Raru – Tohe – Hua – Tino Rangatiratanga - He aha ngā pānga o te hāhi Karaitiana ki ngā mōhiotanga me ngā whakapono ki ngā atua Māori?
- He aha te pānga o te Karaitiana ki te reo Māori?
-
Kaitiakitanga
Wā – Horopaki – Tirohanga – Mōhiotanga – Tikanga – Kaitiakitanga - He aha ngā uara i haria mai e te mihinare Pākehā i tana taenga mai ki Aotearoa nei?
- He aha te uara o te reo Māori ki te Pākehā?
- He aha te uara o te Māori e ako ana i te reo Pākehā?
-
Whanaungatanga
Whānau – Hapū – Iwi – Whakapapa – Tūpuna – Hononga – Hapori – Manaakitanga – Kotahitanga - He aha ngā momo iwi kei tōku whānau?
- I pēhea hoki tā rātou tūtakitaki?
Kei ia o ngā take nei he ara hei hono atu mā te ākonga ki te hītori o te reo Māori. Tirohia ngā atahanga ki te tiro ka pēhea te hono atu o ngā kōrero me ngā tūmahi ki ia o ngā take matua.
Ngā ngohe me ngā wheako akoako
Anei ētahi ngohe hei whakamātau me ō ākonga.
Ngohe 1: He rārangi wā
Ngā kaupapa matua: 
Tirohia te rārangi wā mō Te Mana o te Reo Māori i runga o Te Tai Whakaea. Āta pānuihia ngā kaupapa i puta i roto i ngā tau 1769 me te 1835.
Hangaia mai tō ake rārangi wā ataata mā te whakapiri i ngā whakaahua ki te whakaata i ngā take matua o te hītori o te reo Māori. Ākene ka whakaaro ake koe ki te tāpiri i ētahi atu kaupapa, i ētahi tatauranga e hāngai ana kāre i runga i te rārangi wā nei, engari e whai hiranga ana ki a koe. Ka taea tō hanga atahanga hei whakaputa i ō pārongo i runga i tō rārangi wā (hei tauira, he waka e tohu ana i te maha o ngā hekenga mai o te tangata mai i Te Moana-nui a Kiwa).
Ākene ka whakaatu koe i te taenga mai o ngā tūpuna ki Aotearoa, ngā kaupapa rānei e whai hiranga ana ki tō whānau / hapū / iwi / taone / hapori / rohe / tūrangawaewae hoki. Me whakaatu hoki tō rārangi wā i ngā kaupapa e whai hiranga ana ki a koe, ki ō māramatanga ki ngā hītori o te reo Māori me tōu ake haerenga reo Māori, te haerenga reo Māori rānei a tō whānau.
Ngohe 2: He tirohanga rerekē
Kaupapa matua: 
Kei te Wāhanga 2 ngā momo whakaahua, pikitia hoki e pā ana ki ngā tauwhitiwhitinga i waenga i te Māori me te Pākehā. Me whakaaro ake ko koe tētahi o ngā tāngata i tae mai ki Aotearoa i waenga i ngā tau 1769 me te 1835. Rangahautia ngā momo tauwhitinga i puta i waenga i te Māori me te Pākehā, ākene he wā tauhokohoko, te haere ki te karakia, te tuku i te kupu o te rongomau. Tohua tētahi o ēnei tauwhitinga ka tā i tētahi pikitia e whakaatu mai ana i taua āhua rā.
Whakaarohia:
- Ko wai kei roto i te pikitia? He aha ai?
- Nō tō wai tirohanga i waihangatia ai tēnei pikitia? He aha ai?
- Ka pēhea pea te pānga o te tirohanga ki te tohu ko wai ka uru, ko wai kāre e uru ki te pikitia?
- Ka panoni anō te pikitia mēnā ka tāia te pikitia mai i te tirohanga o tētahi noa atu? Ka rerekē anō?
Ngohe 3: He kōrerorero
Kaupapa matua: 
Tohua tētahi o ngā whakaahua o te wāhanga 2 o te pūrākau matihiko. Waihangatia he whakawhitinga kōrerorero i waenga i ngā tāngata e kite ana koe i roto i te whakaahua. He aha tā rāua kaupapa kōrero? He aha te reo e kōrero ana rāua? Ki ō whakaaro, ka mārama anō rāua ki a rāua anō?
Ka taea tō whakaatu mai i ō kitenga mā:
- tētahi whakaari poto me tētahi, ētahi hoa rānei ka whakaatu atu ki tō akomanga
- tētahi pakiwaituhi, he kōmeke rānei
- te tuhi kōrerorero (pērā ki tētahi whakaari)
- te whakaaturanga Google Slides
- tētahi kiriata poto rānei me tētahi hoa.
Ngohe 4: He wero, he āhei
Kaupapa matua:
He maha ngā wero me ngā āheinga i puta i roto i ngā tauwhitinga o te Māori–Pākehā i waenga i ngā tau 1769 me te 1835. Whakaarohia ake ngā take i tauwhitiwhiti ai ngā iwi e rua, e whai ake nei:
- te reo Pākehā
- te reo Māori
- te tauhokohoko
- te whakapono
- rte pānui me te tuhituhi.
Tohua tētahi o ēnei ka rangahau, ka whakautu i ngā pātai e whai ake nei:
- I pēhea te aro a te Māori ki tēnei momo āheinga, wero hoki? He aha i pērā ai? He aha te otinga atu?
- I puta hei wero, hei āheinga rānei mō te Māori?
- I pēhea te aro mai a te Pākehā ki tēnei āhuatanga? He aha ai? He aha te otinga atu?
- I puta hei āheinga, hei wero rānei mō te Pākehā?
Ka taea tō whakaatu mai i ō kitenga mā:
- te tū ki te kauhau ki tō akomanga
- te tā i tētahi pānui ataata
- te tuhi i tētahi pūrongo
- te mahi i tētahi whakaaturanga Google Slides
- te mahi i tētahi kiriata poto.
He kuputaka
pārongo
information
rongomau
peace
tauwhitinga,
tauwhitiwhitinga
interaction
rārangi wā
timeline
He rauemi anō
Tikiake mō te Wāhanga 2
- Aratohu mā te pouako Wāhanga 2 (kōnae ūhōputu, 800KB)
- Mō te pukamahi a te ākonga – Tōku Ara Reo Māori (kōnae ūhōputu, 0.8MB)
- He Pūkei Whakaahua o Te Mana o te Reo Māori (kōnae ūhōputu, 9.5MB)