Te Tai – Treaty Settlement Stories

Kōrero: Te Mana o te Reo Māori

He aratohu mā te pouako: Ngā mahi whakarauora mai i te kerēme

He aratohu mā te pouako

Wāhanga 8: 1985–2020 Ngā mahi whakarauora mai i te kerēme

E hāngai ana te wāhanga 8 ki ngā tau 1985–2020, he wā e maha ana ngā tohenga me ngā mahi whakatairanga i te reo Māori, ā, he maha ngā ara i whāia e te Kāwanatanga ki te tautoko i te reo Māori.

He aratohu mā te pouako: Ngā mahi whakarauora mai i te kerēme

He wā i whakatūria ngā rōpū whakahaere pērā ki Te Taura Whiri i te Reo Māori, Te Māngai Pāho, me Whakaata Māori ki te whakarahi ake i te putanga o te reo Māori ki ngā reo irirangi me te pouaka whakaata. Kei tēnei wāhanga hoki ētahi panoni whai hua i puta ki te whakarauora i te reo Māori.

Te Mana o te Reo Māori – Wāhanga 8

Kei tēnei whārangi ka kitea ngā rauemi hei tautoko i ō ākonga e ako ana mō ngā mahi whakarauora whai muri i ngā mahi WAI11. He pātai matua, he tūmahi me ngā mahi tautoko i te reo.

Ngā ihirangi


He kōrero mō te wāhanga

Wāhanga 8 te whakaahua

Alien Weaponry.

Kei te whakaahua o te Wāhanga 8 o te rauemi He Pūkei Whakaahua o Te Mana o te Reo Māori e whakaatu ana i tētahi pēne mētara takitoru, ko Alien Weaponry. Kua rongonuitia tēnei pēne mō ā rātou waiata reo Māori, he marangai reo Māori ki te ao. Ko tā rātou tangi hou, he tangi whakahihiko me ngā kupu Māori, ā, e panoni ana te reo Māori i tēnei ao.

He rauemi tāpiri

He kōrero atu anō hei tūhura mā ngā ākonga:


Ngā pātai matua

E kōrero ana tēnei rauemi mō te hītori o te memehatanga me te whakarauoratanga o te reo Māori, ā, e rima ngā take matua mai i Te Takanga o te Wā.

Te Takanga o te Wā Māori History Guidelines Year 1–8 (Te Kete Ipurangi)

Anei ētahi pātai matua e pā ana ki ia o ngā take matua. He whānui ēnei pātai kia maha ai ngā ara hei rangahau mā ngā ākonga.

  • Whakapapa

    Tūpuna – Hononga – Tūrangawaewae – Tuakiri – Ahurea – Hapori – Tikanga – Mana Whenua
  • Ki hea au uru ai?
  • He aha te hononga o taku whānau ki te reo Māori i roto i ngā mahi o ia rā, o ia rā?
  • Tūrangawaewae

    Tūrangawaewae – Tuakiri – Ahurea – Hapori – Wāhi – Te Ukiuki
  • Ki hea au kite ai, rongo ai, kōrero ai i te reo Māori i tōku hapori?
  • Mana Motuhake

    Tuakiri – Mana – Raru – Tohe – Hua – Tino Rangatiratanga
  • He tāngata anō kei taku hapori kāre e hiahia ana ki te kite, ki te rongo i te reo Māori?
  • Ka pēhea tā rātou whakamōhio atu i ō rātou whakaaro, tirohanga ki te katoa?
  • He aha rātou i pēnei ai?
  • Kaitiakitanga

    Wā – Horopaki – Tirohanga – Mōhiotanga – Tikanga – Kaitiakitanga
  • He pakihi, he rōpū whakahaere anō kei taku hapori e tautoko ana i te whakarauoratanga o te reo Māori?
  • He aha ā rātou mahi?
  • Whanaungatanga

    Whānau – Hapū – Iwi – Whakapapa – Tūpuna – Hononga – Hapori – Manaakitanga – Kotahitanga
  • He noho anō pea taku whānau ki te mātakitaki i a Whakaata Māori, te whakarongo rānei ki ngā reo irirangi Māori, me ngā kaiwaiata e waiata ana i roto i te reo Māori, te waihanga rānei i tētahi rārangi waiata reo Māori?

Kei ia o ngā take nei he ara hei hono atu mā te ākonga ki te hītori o te reo Māori. Tirohia ngā atahanga ki te tiro ka pēhea te hono atu o ngā kōrero me ngā tūmahi ki ia o ngā take matua.

Ngā ngohe me ngā wheako akoako

Anei ētahi ngohe hei whakamātau me ō ākonga.

Ngohe 1: He pānui mō te reo irirangi

Ngā kaupapa matua: TurangawaewaeWhanaungatanga

Waihangatia tētahi pānui āhua 30-hekona te roa mō te reo irirangi mō te whakarauora i te reo Māori. Kei a koe ka pēhea te āhua o tō pānui. Ākene:

  • he whakahau i te hapori kia rahi ake te whakamahi i te reo Māori
  • he whakahau i te hunga kōrero i te reo Māori kia kaha ake te kōrero i roto i ngā hapori
  • he whakahau i ngā pakihi ki te whakauru i te reo Māori ki ā rātou tikanga mahi
  • he whakahau i ngā tīma, ngā karapu hākinakina ki te whakatairanga i te reo Māori i roto i ā rātou mahi.

I a koe e hanga ana i tō pānui, me whakaaro ake ki:

  • te hunga e toro nei koe
  • te kaupapa me te hāngai o te pānui
  • tō kaupapa matua
  • tō mahi ki te whakatairanga i te reo Māori mā tō pānui
  • tāu e whai ana, ina aro mai ana te tangata ki tō pānui
  • tētahi kīanga, kīwaha rānei mō tō pānui
  • tētahi waiata pea?

Ina oti ana tō whakautu i ngā pātai, tuhia tō pānui ki te pepa ka whakaatu ki te akomanga hei kauhau, hei kiriata rānei (hei tauira, mā te wāea, he pūrākau matihiko rānei).

Ngohe 2: He pānui whakanui i te reo Māori

Kaupapa matua: Mana Motuhake

Waihangatia he whakaaturanga ataata e whakanui ana i ngā angitutanga i puta nā runga i te whakarauoratanga o te reo Māori. Koia nei ētahi whakaaro mō tō pānui:

  • he kaupapa i āwhina nei koe ki te whakatairanga i te reo Māori
  • ngā whakahaere, ngā rōpū, ngā tāngata i takoha atu ki te whakarauoratanga o te reo Māori
  • ngā panonitanga a ngā Kāwana me ngā hapori ki te tautoko i te whakarauoratanga o te reo Māori.

Ko ētahi whakaaro mō te āhua o tō whakaaturanga:

  • he kōwaiwai toirau, he pānui rānei
  • he kohinga whakaahua
  • he kiriata poto
  • he mahinga toi rānei.

Whakaatuhia tō kōrero ki te akomanga ka whakamārama atu i te take i tohua ai e koe.

Ngohe 3: He toa reo Māori

Ngā kaupapa matua: WhanaungatangaKaitiakitanga

Rangahaua he tangata e whakaaro ana koe i whai hua āna mahi whakarauora i te reo Māori mō tō whakaaturanga. Ākene he tangata nō tō whānau, tō hapū, tō iwi, tō hapori rānei. Ākene ka tohu rānei koe i tētahi o ngā whakaahua kei te wāhanga haurongo o Te Mana o te Reo Māori i te paetukutuku o Te Tai Whakaea. Anei ētahi whakaaro mō tō whakaaturanga:

  • i whānau mai, i tipu mai i hea
  • ā rātou mahi ki te whakatairanga i te reo Māori
  • he aha pea tā rātou takoha ki te whakarauoratanga o te reo Māori.

Me whakaatu mai i tō whakaahua hei:

  • pūrongo
  • pūrākau matihiko
  • whakaari poto
  • kōwaiwai toirau
  • tirohanga ataata
  • waiata.

Ka whakaatu i tō kauhau ki te akomanga.


He kuputaka

pānui
advertisement

reo irirangi
radio

tirohanga ataata
diorama


He rauemi anō

Tikiake mō te Wāhanga 8