He aratohu mā te pouako: Ngā mahi whakarauora mai i te kerēme
He aratohu mā te pouako
Wāhanga 8: 1985–2020 Ngā mahi whakarauora mai i te kerēme
E hāngai ana te wāhanga 8 ki ngā tau 1985–2020, he wā e maha ana ngā tohenga me ngā mahi whakatairanga i te reo Māori, ā, he maha ngā ara i whāia e te Kāwanatanga ki te tautoko i te reo Māori.

He wā i whakatūria ngā rōpū whakahaere pērā ki Te Taura Whiri i te Reo Māori, Te Māngai Pāho, me Whakaata Māori ki te whakarahi ake i te putanga o te reo Māori ki ngā reo irirangi me te pouaka whakaata. Kei tēnei wāhanga hoki ētahi panoni whai hua i puta ki te whakarauora i te reo Māori.
Te Mana o te Reo Māori – Wāhanga 8
Kei tēnei whārangi ka kitea ngā rauemi hei tautoko i ō ākonga e ako ana mō ngā mahi whakarauora whai muri i ngā mahi WAI11. He pātai matua, he tūmahi me ngā mahi tautoko i te reo.
Ngā ihirangi
He kōrero mō te wāhanga
Wāhanga 8 te whakaahua
Kei te whakaahua o te Wāhanga 8 o te rauemi He Pūkei Whakaahua o Te Mana o te Reo Māori e whakaatu ana i tētahi pēne mētara takitoru, ko Alien Weaponry. Kua rongonuitia tēnei pēne mō ā rātou waiata reo Māori, he marangai reo Māori ki te ao. Ko tā rātou tangi hou, he tangi whakahihiko me ngā kupu Māori, ā, e panoni ana te reo Māori i tēnei ao.
He rauemi tāpiri
He kōrero atu anō hei tūhura mā ngā ākonga:
- Te Mana o te Reo Māori: he rārangi wā
- Te Mana o te Reo Māori: ngā haurongo
- Te Mana o te Reo Māori: he wānanga hītori
- Kōrero: Te reo Māori (Te Ara)
Ngā pātai matua
E kōrero ana tēnei rauemi mō te hītori o te memehatanga me te whakarauoratanga o te reo Māori, ā, e rima ngā take matua mai i Te Takanga o te Wā.
Te Takanga o te Wā Māori History Guidelines Year 1–8 (Te Kete Ipurangi)
Anei ētahi pātai matua e pā ana ki ia o ngā take matua. He whānui ēnei pātai kia maha ai ngā ara hei rangahau mā ngā ākonga.
-
Whakapapa
Tūpuna – Hononga – Tūrangawaewae – Tuakiri – Ahurea – Hapori – Tikanga – Mana Whenua - Ki hea au uru ai?
- He aha te hononga o taku whānau ki te reo Māori i roto i ngā mahi o ia rā, o ia rā?
-
Tūrangawaewae
Tūrangawaewae – Tuakiri – Ahurea – Hapori – Wāhi – Te Ukiuki - Ki hea au kite ai, rongo ai, kōrero ai i te reo Māori i tōku hapori?
-
Mana Motuhake
Tuakiri – Mana – Raru – Tohe – Hua – Tino Rangatiratanga - He tāngata anō kei taku hapori kāre e hiahia ana ki te kite, ki te rongo i te reo Māori?
- Ka pēhea tā rātou whakamōhio atu i ō rātou whakaaro, tirohanga ki te katoa?
- He aha rātou i pēnei ai?
-
Kaitiakitanga
Wā – Horopaki – Tirohanga – Mōhiotanga – Tikanga – Kaitiakitanga - He pakihi, he rōpū whakahaere anō kei taku hapori e tautoko ana i te whakarauoratanga o te reo Māori?
- He aha ā rātou mahi?
-
Whanaungatanga
Whānau – Hapū – Iwi – Whakapapa – Tūpuna – Hononga – Hapori – Manaakitanga – Kotahitanga - He noho anō pea taku whānau ki te mātakitaki i a Whakaata Māori, te whakarongo rānei ki ngā reo irirangi Māori, me ngā kaiwaiata e waiata ana i roto i te reo Māori, te waihanga rānei i tētahi rārangi waiata reo Māori?
Kei ia o ngā take nei he ara hei hono atu mā te ākonga ki te hītori o te reo Māori. Tirohia ngā atahanga ki te tiro ka pēhea te hono atu o ngā kōrero me ngā tūmahi ki ia o ngā take matua.
Ngā ngohe me ngā wheako akoako
Anei ētahi ngohe hei whakamātau me ō ākonga.
Ngohe 1: He pānui mō te reo irirangi
Ngā kaupapa matua:
Waihangatia tētahi pānui āhua 30-hekona te roa mō te reo irirangi mō te whakarauora i te reo Māori. Kei a koe ka pēhea te āhua o tō pānui. Ākene:
- he whakahau i te hapori kia rahi ake te whakamahi i te reo Māori
- he whakahau i te hunga kōrero i te reo Māori kia kaha ake te kōrero i roto i ngā hapori
- he whakahau i ngā pakihi ki te whakauru i te reo Māori ki ā rātou tikanga mahi
- he whakahau i ngā tīma, ngā karapu hākinakina ki te whakatairanga i te reo Māori i roto i ā rātou mahi.
I a koe e hanga ana i tō pānui, me whakaaro ake ki:
- te hunga e toro nei koe
- te kaupapa me te hāngai o te pānui
- tō kaupapa matua
- tō mahi ki te whakatairanga i te reo Māori mā tō pānui
- tāu e whai ana, ina aro mai ana te tangata ki tō pānui
- tētahi kīanga, kīwaha rānei mō tō pānui
- tētahi waiata pea?
Ina oti ana tō whakautu i ngā pātai, tuhia tō pānui ki te pepa ka whakaatu ki te akomanga hei kauhau, hei kiriata rānei (hei tauira, mā te wāea, he pūrākau matihiko rānei).
Ngohe 2: He pānui whakanui i te reo Māori
Kaupapa matua:
Waihangatia he whakaaturanga ataata e whakanui ana i ngā angitutanga i puta nā runga i te whakarauoratanga o te reo Māori. Koia nei ētahi whakaaro mō tō pānui:
- he kaupapa i āwhina nei koe ki te whakatairanga i te reo Māori
- ngā whakahaere, ngā rōpū, ngā tāngata i takoha atu ki te whakarauoratanga o te reo Māori
- ngā panonitanga a ngā Kāwana me ngā hapori ki te tautoko i te whakarauoratanga o te reo Māori.
Ko ētahi whakaaro mō te āhua o tō whakaaturanga:
- he kōwaiwai toirau, he pānui rānei
- he kohinga whakaahua
- he kiriata poto
- he mahinga toi rānei.
Whakaatuhia tō kōrero ki te akomanga ka whakamārama atu i te take i tohua ai e koe.
Ngohe 3: He toa reo Māori
Ngā kaupapa matua:
Rangahaua he tangata e whakaaro ana koe i whai hua āna mahi whakarauora i te reo Māori mō tō whakaaturanga. Ākene he tangata nō tō whānau, tō hapū, tō iwi, tō hapori rānei. Ākene ka tohu rānei koe i tētahi o ngā whakaahua kei te wāhanga haurongo o Te Mana o te Reo Māori i te paetukutuku o Te Tai Whakaea. Anei ētahi whakaaro mō tō whakaaturanga:
- i whānau mai, i tipu mai i hea
- ā rātou mahi ki te whakatairanga i te reo Māori
- he aha pea tā rātou takoha ki te whakarauoratanga o te reo Māori.
Me whakaatu mai i tō whakaahua hei:
- pūrongo
- pūrākau matihiko
- whakaari poto
- kōwaiwai toirau
- tirohanga ataata
- waiata.
Ka whakaatu i tō kauhau ki te akomanga.
He kuputaka
pānui
advertisement
reo irirangi
radio
tirohanga ataata
diorama
He rauemi anō
Tikiake mō te Wāhanga 8
- Aratohu mā te pouako Wāhanga 8 (kōnae, ūhōputu, 1.25MB)
- Mō te pukamahi a te ākonga – Tōku Ara Reo Māori (kōnae, ūhōputu, 0.8MB)
- He Pūkei Whakaahua o Te Mana o te Reo Māori (kōnae, ūhōputu, 9.5MB)