Ngoi Pēwhairangi
Nō Ngāti Porou me Ngāti Koi (Hauraki) a Te Kumeroa Ngoingoi Ngāwai. Ko tōna reo ūkaipō, ko te reo Māori, engari i tere tōna ako reo rua.
Ko ia te kaitātaki o te kapa haka o Te Hokowhitu-a-Tū, ā, i takahia rātou te nuku o te whenua i ngā tau 1940, ki te whakaemi moni mō te pakanga o te ao. Nā te kaiwhakaū i te kapa, nā Tuini Ngāwai ia i poipoi, i kipakipa kia tū pakari ai hei kaihaka, hei kaitito waiata hoki. I tuhia e ia, mō te koiora me ngā waiata a Tuini — Tuini: Her Life and her Songs (1985).
He kaitohutohu ia ki te National Council of Adult Education, he kaiwhakatairanga hoki i ngā mahi toi Māori, inā noa atu te mahi raranga. Nā rāua ko Katerina Mataira i para te huarahi mō Te Ataarangi he rautaki whakaako, ako hokii te reo Māori.
Ko ‘E Ipo’ i waiatatia e Prince Tui Teka, ko ‘Poi E’ i watatia e Dalvanius Prime me te Kapa o Pātea he titonga waiata rongonui nā Ngoi. I titoa hoki e ia te waiata ‘Whakarongo’ he waiata e whakahau ana kia kōrerohia, kia arohaina, kia whakatairangatia te reo Māori.
He whānui kē atu te titiro a Ngoi ki te reo Māori hei reo kōrero anake. He mea whakawhenua i te tuakiri Māori.