Kōrero: Ngā hāhi

Whārangi 2. Te Hāhi Metoriti

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Ngā mīhana Metoriti

I te tau 1822 ka poua te Hāhi Metoriti ki Whangaroa, he takiwā ki Muriwhenua. He roa tonu i te Tai Tokerau, ā, kātahi ka horapa te hāhi i te taihauāuru o Te Ika-a-Māui. Nō te tau 1840 kua tae te hāhi Metoriti ki ngā pākaiahi puta noa i te motu. I ngā tau tōmua o te ruamano e kā tonu ana tēnei hāhi ki te hiku o te ika heke iho ki roto o Taranaki.

I muri i te wā Koroniara

Nā te Māori ngā mahi a te Atua i kawe e te Māori anō. Ahakoa kāore i rite ō rātou nā utu ki ō ngā kaimahi Pākehā; nā rātou te hāhi i whakatipu aoake tonu i ngā pakanga whenua. Ka mutu i te mata tonu ngā mahara ki ngā pūrahorua a ngā hāhi i ngā tau o te pakanga. Nā whai anō ka tāmia te Māori ki roto ki ngā whakahaerenga Pākehā a te Hāhi, ā, nō te tau 1919 rānō ka whakaaetia te Māori ki roto ki te Hui ā-tau mō ngā Metoriti. I te tau 1874 me te tau 1910 ka panonitia ngā ture o te hāhi, engari tē taea te aha.

Ngā whanaungatanga ā-hāhi

Ahakoa i taupatupatu ngā aria o ngā hāhi, kāore i roa ka whai hononga ia hāhi ki a rātou anō. Ka mutu nā ngā Māori anō i paihere i tēnei hononga i runga i ngā hononga ā-iwi. Nō te tau 1947 ka waihangahia te wāhanga Māori o te Kaunihera o Ngā Hāhi o Aotearoa. He māngai te kaunihera mō te iwi Māori ki ngā take nui, ā, i te tekau tau 1980 ka tū rātou mō te take kia whakamanatia te Tiriti o Waitangi.

Te urupare Māori

I te tau 1971 ka tuhi a Rua Rakena, ūpoko o ngā Māori o te hāhi Metoriti, i tōna puka a The Māori response to the gospel. Inā tōna nui whakaharahara ki te manatokonga o te iwiruatanga i waenga i te Hāhi Metoriti. Inā rā he urupare tēnei i whakaemia ai ngā whakaaro Māori e pā ai ki te Karaitiana rā kia arearehia ngā hiahia ki te panoni i ngā whanaungatanga o te Māori me te Pākehā i roto i te hāhi. Nō ngā tekau tau tata i muri ka kitea te whakatinanatanga o ērā huatau.

I te tau 1983 ko te whakatūnga o te hāhi i tōna komiti iwi rua kia ōrite ai te mana o te Māori ki tō tērā o te Pākehā i runga anō i te huarahi i manakohia e te hāhi. Tatū rawa ki roto o te tau 2000 ko Te Taha Māori o te Hāhi tētahi o ngā rōpū whai mana o roto i te hāhi whānui. I te tau 2006 e 13.5 ōrau o ngā mema o te hāhi Metoriti he Māori.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Hirini Kaa, 'Ngā hāhi - Te Hāhi Metoriti', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/nga-hahi/page-2 (accessed 18 May 2024)

He kōrero nā Hirini Kaa, i tāngia i te 5 May 2011, updated 1 Mar 2017