Nō ngā tātai rangatira o Ngāpuhi ki a Ngāti Rāhiri, ki a Ngāi Tāwake, ki a Ngāti Tautahi, ki a Te Matarahurahu me Te Uri-o-Hua tēra tangata toa a Hōne Heke.
Nō te tau 1807, 1808 rānei ka mate atu a Pōkaia i te pakanga i Moremonui i huaina rā ko Te Kai-a-te-karoro, ko Te Haenga-o-te-one. Ka whānau te tama a tana tuahine a Te Kona rāua ko Tūpanapana he tāne, ka tapaia ko Heke Pōkai. Ko ōna tuākana ko Tuhirangi rāua ko Peia he pakeke noa atu i a ia. Ko tō rātou tuahine ko Taingarui i mate tamariki tonu. Hāunga tēnā. Ahakoa kāore i a ia te tūnga mātāmua, nā te mea i heke mai a ia i a Rāhiri, he mana tūturu tōna ake. Rokohanga ka puta te rongo mō ana mahi toa kātahi ka tino kaha kē atu tōna ihi, tōna mana.
He tangata tino rongonui a Heke i roto o Kaikohe ki te raki o Waimate, Pākaraka, Waitangi, Paihia me Te Rāwhiti. I runga tonu i ōna tātai matua, ka riro ki a ia te mana whakahaere o aua rohe. Otirā, ko tana tino kāinga ake ko Kaikohe ā, i noho ia i konei i a ia e taitama ana. Ko tana pā kāinga ko Pā Te Oro, tētahi o ngā pā a Pōkaia. I tū tēnei pā ki te wāhi e mōhiotia nei ko te puke o Kaikohe.
E kōhungahunga ana anō a Heke Pōkai i te kōkiritanga a Ngāti Whātua i tō rātou kāinga i Pā Te Oro i te puke ki Kaikohe. Ka hopukina a Te Kona rāua ko tana tamaiti ka herea ki te pūriri. Kei te tū tonu taua pūriri kei Te Herenga i Kaikohe. Kātahi ka whakamomoka atu te matua o Hongi Hika a Te Hōtete – tū ana me tana mere ki te ūpoko o te toa, o Rewharewha. E ora ai me tuku e ia a Heke rāua ko tana whaea. I te tukunga, ka whati rāua me ngā mōrehu ki te pā i Te Pakinga. I tōna whanaketanga i noho kē atu a Heke ki tana tupuna, ki a Kauteāwhā o Ngāti Rāhiri i te taha moana. Ka pakeke ka whakatūria tōna kāinga ake ki Raihara i Kaikohe. I tēnei rā ko ngā tari a te Kaunihera o Kaikohe kei reira e tū ana.
Ko Heke nā ngā mihinare o te Rōpū Hāhi Mihinare (Church Missionary Society) i ako i tō rātou kura i Kerikeri i ngā tau 1824–1825. I reira ka kitea te hihiko o tōna hinengaro, me tōna kakama; ēngari he taitamariki nanakia. He tipu nui, he tāroaroa. Ko Te Karu Whā (Henry Williams) rawa te tangata i pūmau te ārahi haere i taua autaia i tōna nohoanga i Paihia, ā, i muri i te tau 1837, i Kaikohe.
I Paihia ka moe i tana wahine matua i a Ono, tamāhine a Te Pahi. Tokorua ā rāua tamariki ko Hoani (Hōne), ko Marianne. I te 9 o Ākuhata 1835, ka iriiria a Heke rāua ko Ono ki ō rāua īngoa hou, ki a Hoani (Hōne) Wiremu, ki a Rīria. Ahakoa anō mau tonu a ia ki tana īngoa ki a Heke Pōkai. Kei ngā pukapuka iriiri e kīia ana rāua he 'Wahine Whakahirahira – he wahine rangatira', he 'Tangata Pūwhero – he rangatira'. Na, ka taka ki te 23 o Ākuhata ka iriiria ko Marianne. Ō rātou īngoa iriiri katoa i ahu mai i te whānau a Te Karu Whā. I whai rawa a Hōne Heke i te hōhonutanga o ngā kōrero o te Paipera, ā, he wā ka whakaputaina i roto i ana whaikōrero. Kore i roa kua tū hei kaikōrero reimana i te Hāhi Mihinare.
Kāore tonu i roa i muri i tōna iriiringa, ka mate a Rīria. Ko ngā tamariki, e itiiti ana anō ka matemate. Ka moe wahine anō a Hōne Heke. I mārenatia rāua ko Hāriata Rongo tamāhine a Hongi Hika ki te whare karakia i Kerikeri i te 30 o Maehe 1837. He wahine toa, he wahine whai mana mai i ōna mātua tūpuna. I noho i te kāinga o James Kemp, mihinare o te Rōpū Hāhi Mihinare, ka akona ki ngā āhuatanga a tauiwi.
Ahakoa ana mahi mā te hāhi, tū tonu a Hōne Heke ki ngā pakanga i tōna takiwā. Ko te pakanga tuatahi i tūria e ia i Kororāreka (Russell) i te tau 1830. I te tau 1833 ka uru ki te ope taua a Tītore ki Ōtūmoetai, i Tauranga. I reira ka taotū ka whakahokia ki te kāinga. I te tau 1837 ka pakanga ki a Pōmare II rāua ko Te Mauparāoa i Ōtūihu, ka waimarie ka puta. Kua pakeke te tū, kua pakari, kua toa, kua māia a Heke i roto i te riri. Kua hau ōna rongo. Kua kitea atu ae mārika ko te uri tēnei o Rāhiri!
Nō te tau 1840 ka tau mai a Rūtene Kāwana Wiremu Hopihona (William Hobson) ki Pēwhairangi (Bay of Islands) ki te whiriwhiri ki ngā rangatira Māori kia whakaae rātou kia ūhia te mana o te Kuini o Ingarangi ki runga ki tēnei whenua. Ka takoto te Tiriti o Waitangi i roto i ngā reo e rua – te reo Māori, me te reo o tauiwi. He roa e whiriwhiria ana, e tautohetia ana, e wānangatia ana te Tiriti. Ko ngā rangatira i whakamau atu i ō rātou tohu ki te wāhanga Māori i whakaaro iho kua mārama te kaupapa. I hua rātou ka uru atu ngā rangatira Māori me ō rātou iwi ki raro i te maru o te Kuini o Ingarangi. Ko te oati mai a te Kuini ka tohua e ia ngā mana rangatira, ngā whenua me ngā taonga Māori katoa; ā, ka tau mai hoki ngā tika me ngā painga katoa o te iwi o te Kuini ki runga ki te iwi Māori. Ēngari, me kī taurangi rātou ka pūmau mārika rātou ki te mana o te Kuini. Tino pono tō rātou whakaaro ka mau tonu tō rātou rangatiratanga. I te 6 o Pēpuere 1840 i muri i ngā tauwhiriwhiri, ka haea atu ngā tohu rangatira o te rārangi kahukura o Ngāpuhi – ko ētahi i tuhi tonu i ō rātou īngoa. E whai ake nei te īngoa tuatahi i tuhia: Hōne Heke nō Te Matarahurahu. Ka whai atu te 44 i muri i a ia.
Kore i roa kua amuamu ētahi. Whāia hoki ka whakanuku a Hopihona me tana kāwanatanga ki Ākarana (Auckland) ka whakarērea a Kororāreka. Riro katoa atu ngā huarahi oranga mō te iwi. Kātahi ka tākehia ngā rawa e heria ana hei hokohoko; ka whakapikingia hoki ngā utu o ngā mea katoa. Tuarua, ka hurihia ngā moni tāke i ngā kaipuke ki te kāwanatanga. Kātahi ka tino hē rawa atu. Āpiti atu, ka rāhuitia ngā kauri, me whakamutu te topetope; me ngā whenua, kia kaua e hokohokona. Nā te kāwanatanga katoa ēnei whakakati. Whakatakariri tonu atu a Hōne Heke ki ēnei whakararu. Kua whakaparahakotia ngā tikanga Māori. Kua tū mai ko ngā whakahaere a te Pākehā anake. Mārama katoa tērā āhua i te whakawākanga o Maketū tama a Ruhe i te tau 1842. I tārewahia mō tana kōhurutanga i te whānau Pākehā. Ēngari kia kōhuru te Pākehā i te Māori, kāore e whakamatea. Heoi, kua kite a Hōne Heke kei te whakangaromia e te Karauna o Ingarangi te mana o te iwi. Kua tirohia atu ko te kara o Ingarangi te tohu o tōna mana takahi i te mana Māori. Na, ko te pou kara i Kororāreka nā Heke anō i tuku ēngari mō te kara Māori kē. Te tūnga ake o tētahi o ngā toa rangatira a Heke, o Te Haratua me tana tira, ka topea taua pou kara i te 8 o Hūrae 1844. Ka whakahē a Tāmati Wāka Nene me ētahi anō o ngā rangatira o Ngāpuhi ki tērā āhua. Ko te kāwana, ko Pitiroi (Robert FitzRoy) i Ākarana e noho ana. Ka tukua tana tono ki Ahitereira, ki New South Wales, kia tukua mai he hōia hei āwhina i a ia.
Heoi poto nei te kupu a Heke ki a Pitiroi, kua hē ia, ā, ka whakahoungia te pou kara. Ka whakaarahia he mea hou, ehara, ka topea anō e Heke i ngā rā 9, 10 rānei o Hānuere 1845. Pērā anō i te 19 o Hānuere. Taka rawa atu ki te Pēpuere ka tau mai ngā hōia ki Kororāreka. Ka noho tētahi wāhanga ki te tiaki i te pou kara; ka noho mai te wāhanga tuarua ki te take o te hiwi. Nō Maehe ka tū mai ko Heke rāua ko Kawiti ki te pakanga ki ngā Pākehā. Ko Kawiti ki tētahi takiwā, ko ngā toa o Te Kapotai he takiwā kē, ka riro anō a Heke ki te tope i te autaia pou kara rā i te 11 o Maehe 1845. Ka whā ai ngā topenga. Takoto tonu atu tēnā pou kara. Tētahi kakari kikino tērā, ēngari kīhai te nohoanga tangata i Kororāreka i tūkinotia.
Heoi, ka nukuhia ngā Pākehā, kātahi ka karawhiua mai a Kororāreka ki ngā pū nunui o te manuao, o Hazard. Ahakoa tonu, i tukua atu e Heke tana Pākehā, a John Bedggood rāua ko tana hoa ki te tiki i ngā moni a tētahi o ngā kaihokohoko. Nō konei ka tahuri ngā tāngata whawhai katoa, Pākehā, Māori, ki te muru i ngā taputapu i whakarērea mai. Ka whakatakotoria e Heke te rāhui ki te taha tonga hei aukati mai i te katoa. I waimarie ai te whare karakia me te whare mīhana o ngā Mihinare; te whare o te Pīhopa Katorika me tana perehi tā pukapuka; me ētahi atu o ngā whare i roto i te rāhui.
I muri mai i te murunga o Kororāreka ka hoki a Heke ki tōna pā i te tuawhenua ki Te Ahuahu. Ko Pukenui anō tētahi o ngā īngoa o taua pā. I tū tata atu ki te roto i Ōmāpere. Mōhio tonu ia tērā e puta ngā hōia a te kāwanatanga ki te aru i a ia. Ka whakahaua tana iwi kia mahia he pā tūwatawata ki Puketutu ki te puke ki Te Māwhe. Pērā anō a Tāmati Wāka Nene. Kua nuku me tana tira ki te pā i Ōkaihau. Ko te mahi a ngā tokorua nei – i ngā awatea anake – ka whakatū ngā hoa tauwhainga, ēngari kāore i pakanga kia mate rawa. He aha rā kua whakaritea he wā whakangā, ka noho, ā, ka tīmata anō te whawhai.
Taka rawa atu ki a Āperire 1845, ko te taenga mai o Kānara William Hulme me tana tira ki Pēwhairangi. E 460 te kaha, he hōia whenua, he hōia moana, me ngā tūao. Ka mā raro atu i roto i te marangai ki kō mai i Ōkaihau, e rua māero te tawhiti i te pā o Heke. Tērā a Heke te tatari mai rā kia tukia atu tana pā tūwatawata. E rua ngā haerenga atu o te minita Mihinare, o Robert Burrows kia houhia te rongo, kīhai a Heke i aro atu. He mōhio nōna e whai kē ana te āpiha Pākehā kia taka te mana o Hōne Heke ki raro i tō te Pākehā.
Nō te 8 o Mei 1845 ka whakaeke ngā Pākehā me ā rātou matā e rere pārorirori ana i runga ake i Puketutu. Ko Kawiti me tana taua i waho i te pā e tū atu ana ki te hoariri. Tēnā riri kino. Whakamau rawa ngā hoari ki ngā pū kātahi ka kōkiri. Ko Heke me ana pū, mau tonu mai i roto i te pā. E kore tōna pā tūwatawata e ngāueue. Hoki atu ana a Hulme me ana mōrehu – kua ngoikore i te māeke, i te matekai, i te rarunga hoki. Aoake ka karangatia a Burrows kia haere mai ki te nehu i ngā hōia Pākehā i te whakaritenga Karaitiana.
Ka hoki a Heke ki Te Ahuahu ka waihangatia anō he pā whawhai ki Ōhaeawai. Ehara koa, ka whakatū kē tonu rāua ko Tāmati Wāka Nene. I te 12 o Hune i a Heke e ngaro atu ana ki te mahi kai, ka puta tētahi rangatira o Te Hokianga ko Makoare Te Taonui. He hoa nō Tāmati Wāka Nene. Ka hua kāore he tangata i Te Ahuahu ka tomokia ka riro i a ia. Ko te riringa o Heke! Kua riro tana kāinga ki raro i te mana o Wāka Nene. Ka kakari kia hoki mai anō ki a ia.
I te wehenga mai o Heke i Puketutu ki Ōhaeawai ka hau ōna rongo, ka whakapiri mai tana whanaunga o Ngāti Tautahi a Te Kākaha (Kahakaha). Tēnā ia i mua, piripono kē a Te Kākaha ki a Hongi Hika. Ka rongo a Heke kua taotū, e whakahemohemo ana a Te Kākaha, ka rere ki te tiki ahakoa te mōrearea. Ka whakatau oha ake a Te Kākaha ki te pūmau o tana tautoko i a Heke. Ka amohia mai ki te tohunga ki a Papahurihia me ana kaiāwhina. Ēngari nō te kitenga atu o te tohunga i a Heke e nanao atu ana ki te pū a te hoariri, he pū i panipania kia wherowhero katoa, ka hopo tōna ngākau. He mate kei te haere. Kore i roa ka whara ko Heke. I tū te hūhā i te matā. E ai ki tā ngā kaiamo i tūmatapōngia rātou e Papahurihia, ka puta. Ko te taokete o Heke ko Wī Pohe o Whāngārei i mate rawa. Ko Te Haratua i kaiākiko ēngari kāore i mate.
Na, ka kawea a Hōne Heke ki Kaikohe, ki ngā wai ariki i Ngāwhā, ki Ōhaeawai. Ko Te Karu Whā rāua ko Burrows ki te torotoro atu. I te taumaha o te māuiui o Heke, ka mauria e ngā iwi o Tautoro ki ō rātou tohunga rongonui, ki a Kūao, rātou ko Tāmati Pehikura mā. I tautoko katoa ēnei tohunga i a Heke. Na, ko ngā kea o tōna hūhā he mea tanu. I tōna mananui ka whakatapua taua wāhi; ka taiepatia ki te kōhatu kia kore ai e takatakahia, e whakatipungia rānei ki te kai.
Ahakoa e takoto māuiui ana, whai tonu a Heke i ana kaupapa. Kua riro ko te pene hei rākau māna. Ka tukutuku i ana reta ki a Pitiroi, ki a Hōri Kerei (George Grey), ki a Te Karu Whā me ētahi atu o ngā mihinare. Ko tana kupu ki a Pitiroi ehara i te mea e whai ana ia ki te patu i ngā Pākehā. Kāo. Ā, ka tuku i tana pitihana kia tau te rangimārie, kia mau te rongo. I te nanakia o Pitiroi, ka tohe kia utua ki te whenua. He aha te aha! Ka hoki tērā ki Ingarangi, ka puta mai ko Kāwana Kerei – he tangata mārō! Ka tohe anō a Heke kia mau tonu ngā tika o te iwi me te mana Māori. 'Nā te Atua i hanga tēnei whenua mō mātou. E kore e taea te tapatapahi; mehemea he tohorā, kua tapatapahia. Hoki atu koutou ki tō koutou nei whenua, ki te whenua i hangaia mai e te Atua mō koutou. Nā te Atua tēnei mō mātou, ehara mā te tangata tauhou, ehara mā tauiwi hei rahurahu tō mātou whenua tapu.' Wheke tonu atu a Kerei. I taua wā anō rā, kei te hanga a Kawiti i tana pā i Ruapekapeka. Ōrite tonu ō rāua whakaaro ko Heke mō ngā tika me te mana whenua o te iwi. Kāore ana whakapae nō wai te hē. Ā, ka tū mai anō te riri. Ka puta anō ngā hōia Pākehā, maha atu, kaha atu, tōtika atu. Ko Nene te kaiāwhina i a rātou. I te ngaro kē a Hōne Heke ka tae atu ngā hōia Pākehā. Nō te 10 o Hānuere 1846 ka hoki mai me ana toa, e 60 ki te āwhina i a Kawiti. I reira a ia i mua o te pakanga. Noho whakapāpā tonu te mahi a Heke rāua ko Kawiti.
Kua rua wiki kē te pā o Ruapekapeka e ākina ana. Nō taua rangi rā anō, te 10 o Hānuere, ka whati. Ka kīia e Kānara Henry Despard rāua ko Kāwana Kerei i horo te pā i a rātou i te Rātapu te 11 o ngā rā. Kakari noa a Kawiti kia hoki mai tana pā kore kau i taea. Ko tērā kōrero tērā. Ā, he kōrero kē anō e kī ana i ārahina kētia e Hōne Heke tana tira ki waho i te pā karakia ai. Anei kē te kōrero tika: i whakarērea e Hōne Heke a Ruapekapeka, ka waiho atu a Kawiti me ana toa torutoru noa nei, nā te mea i pau ngā kai me ngā matā. Nā reira ka āta whakatahi te iwi me i kore te hoariri e whai atu ki te ururua o te ngahere i tua atu o te pā, kia haupapatia ai e Heke me ana toa.
Ko te kōrero he rawa atu: i wehe atu a Heke i runga i te ngākau pōuri i tō rātou hinganga. Whakamutua atu tērā kōrero – mau tonu tōna mana tiketike, ā, e haere tonu nei. I āta wānangahia e rāua ko Kawiti te tūnga mō ō rāua pā tūwatawata me ngā whakahaere mō ā rāua pakanga. Kāore ā rāua tūkino i ngā Pākehā kua tau te noho, ēngari ia i manawapā kia tiakina rātou. Iti noa te pākarukaru o ā rātou taputapu; ēngari ngā hōia i Te Waimate, pērā noa atu ā rātou mahi kino ki ngā taputapu ki reira.
He wiki i muri mai ka huitahi a Heke, a Kawiti me Wāka Nene ki a Pōmare II te rangatira i tū kē mai i rahaki. Rite tonu te kōrero – tuatahi, kia houngia te rongo; tuarua, mā Tāmati Wāka Nene e kawe te kōrero ki a Kāwana Kerei i Ākarana. Ka puta te pānui whakararata a Kerei. Kāore he kōrero raupatu, ēngari ia kua ea i ngā pakanga te whakawhiu i ngā autaia Māori rā! E whā ngā marama i muri mai ka mau te rongo i a Kawiti, ēngari a Heke kore rawa ia i whakaae kia tuohu atu a ia ki te kāwana. Kia pahure rawa ngā tau e rua, kātahi anō rāua ka tūtaki i te kāinga o Burrows i te mīhana i Te Waimate i te tau 1848. Ka tukua e Heke tana mere pounamu hei koha ki te kāwana – hei tohu kua rata atu a ia; kua whakaae ia ki te noho a Kerei i tēnei whenua; ā, ka taria atu te whakaūnga a te māngai o te Kuini i ngā whakaritenga a te Tiriti o Waitangi. Na, i te nanaotanga mai a Kerei ki te taonga, he tohu tērā ki a Heke ka kawea e ia ngā tikanga, ngā ritenga o tōna tūnga kaitiaki.
Ka tatū te noho a Heke i waenga i tana iwi i Tautoro, i Kaikohe, e haere tonu ana āna mahi tuhituhi. Nā ana pukapuka ki a Te Karu Whā, ka tau te rangimārie ki a rāua. Whakapuaki tonu mai a Te Karu Whā i tana āwangawanga he riro ko ngā mahi tohunga a Papahurihia hei ara mō Heke. Inā rā, nui kē ake te whakaaro o Te Karu Whā ki te taha wairua o Heke tēnā ki te whakaheke o tana tinana i te māuiui. Rite tonu tana aki mai ki a Heke 'kia waihotia atu ērā waiata o te pō ki te pō. ' He aha hoki kei te tahuri o Heke ki a Papahurihia; ko te mea kē i pērā rawa rānei te rerekētanga o ana whakahaere i tā ngā Karaitiana.
Nā wai ā, ka kaumātuatia a Heke ka pāria e te mate kohi. Ahakoa anō, i mau tonu tana mana rangatira, tana mana tangata, tana mana whenua. Ko ia tonu ki te whakahaere i tana iwi, me ngā ture. Me te iwi anō hoki whakamau tonu mai ki a ia hei kaiārahi, hei rangatira mō rātou. I mua i tōna hokinga ki Kaikohe ka punarua – ki a Kahutaha pea – ko Rongo rā hoki te wahine matua. Nō konei ka taupatupatu ana tikanga. Kua raruraru te taha Karaitiana. Whāia ka matemate ana tamariki e rua, ka whai kia puta he uri mōna. Kāore i rite tana hiahia ka mahue a Kahutaha. I te hokinga atu ki Kaikohe ka puta te riri o Rongo ka tahuri tonu iho ki a Heke. Kore rawa i hamumu ake. Ka ea te whakatakariri o Rongo ka aroha anō ki tana tāne, ka noho ki te tiaki, ā mate noa a Heke.
Ahakoa te taumaha o tōna māuiui, kei te rērere tonu ana pukapuka ki ngā tāngata huhua noa iho. I tana pukapuka whakamutunga ki a Kāwana Kerei e whai ake nei, ka rongo tonuhia iho tōna ngākau aroha, me tōna whakarangatira i a Kerei; ōna tūmanako, me tōna whakapono ki te Atua. 'E hoa e te Kāwana tēnā rā koe – kua tae mai tō pukapuka aroha ki ahau nā ko taku pukapuka aroha tē nā ki a koe āe e nui ana taku mate kaua koe e pōuri e hara tēnei i te kāinga pūmau mō te tinana mā te Atua te whakaaro kia tāua e kore e maha atu aku kupu ki a koe nō te mea hoki e nui ana taku mate, hoatu taku aroha ki tōu hoa kia Mihi Kerei tēnā rā ko kōrua ko tōu hoa.'
Nā te mihinare, nā Te Rēwiti (Richard Davis) o Kaikohe i tiaki te taha wairua o tēnei rangatira i te whakahekenga o tōna tinana. Me tana iwi hoki i noho tonu ki tana taha. He maha te hunga i haere tūtata mai, i haere tawhiti mai ki Kaikohe. Ka tata te hemo ka pātaia te pātai ki whea rātou noho ai ka ngaro atu ana ia. Ko tana whakautu: 'I te oranga mutungakore.'
Nō te 6 o Ākuhata 1850 ka mate a Hōne Heke. Āu mahi a te tangata whakahirahira ka muia e te hunga tono kia takoto a Hōne Heke ki ō rātou marae. I whakakāhoretia te inoi a Te Rēwiti kia nehua ki te whakaritenga Karaitiana, ēngari i tukua ki a ia tētahi wāhanga o te karakia i mua o te hikinga o te tūpāpaku. Kei te kōrero tonuhia tōna takotoranga whakamutunga. Tētahi kōrero kei te tihi o Pūtahi i waho atu o Kaikohe e tanu ana. He kōrero anō i mauria kē ki Pākaraka i te mea i whakarata rawa rāua ko Te Karu Whā ki a rāua. Ēngari rā ia i haere huna kē te hunga tāpuke i a Hōne Heke i te wāhi tapu i Kaungarapa i te takiwā ki Pākaraka. Tērā a Ērana Pare te pouaru a Nareta mokopuna a Peia tuakana o Heke, i tōna kaumātuatanga ka kōrero mō te āhua ki ngā kaiamo tūpāpaku ki Kaungarapa. Ka tata atu ki te wāhi tapu kua puta mai a Papa, he mokomoko kākāriki. Me unu katoa ngā kākahu o ngā kaiamo ka haere tahanga atu. Koia te tapu o taua wāhi.
Ko Tū-kai-taua, ko Tū-ka-riri tērā tangata a Hōne Heke. I tōna kitenga kei te takatakahia te iwi ka tū, ka riri. Ka hua ia ki ngā mahi nanakia a tauiwi; ki tewhakakāhoretia o te mana o te kupu i takoto i mua i ngā rangatira Māori me ngā māngai o te Kuini o Ingarangi;tae atu hoki ki ngā ture pēhi i ngā tikanga Māori; topetopea atu te pou kara – ē, ko Tū-kai-taua! Ehara i ngā tāngata whai te hē, ēngari nō te kāwanatanga me ana mahi takahuri i ngā kaupapa. Ka tae ki te wā i whakapaea ake ai ana rākau-ā-Tū, ka nanao atu ki te rākau tuhituhi hei kawe i ana whakaaro; hei whakatakoto i ana kaupapa mō tana iwi; hei whakatūpato atu ki te kāwanatanga kia tukua mā te iwi anō e whakatau e whakarite ngā tikanga mō rātou, arā, te mana motuhake.