He korero whakarapopoto
Kua mate ā-moa te kurī tūturu a te Māori, i kawea ki Aotearoa e ngā tūpuna o te Māori mai i Te Moananui-a-Kiwa i te rau tau 1200.
He roa ngā huruhuru o te kurī, ka mutu he pakupaku, poto noa ngā waewae, pūhuruhuru te whiore. Ko ētahi he pango, ko ētahi he mā, ko ētahi he kōingoingo. Kāore te kurī e pahupahu, ka auau kē.
Ngā pūrākau
Ko Irawaru te atua o te kurī. Tērā tētahi wā, ka riri a Māui ki a Irawaru, he māngere hoki. Waihoki, e ngongoro ana te ihu o Irawaru, ka haere mai a Māui ka kumekume i ōna taringa, tana ihu me tōna tuarā, kia rite ai tōna hanga ki te kurī.
I te heke a Kupe ki Aotearoa, he kurī āna. I whakarerea tētahi ki Te Hokianga. Ka tatari, ka tatari te kurī rā kia hoki mai a Kupe, hauwarea ake. I te mutunga ka huri te kurī rā ki te kōhatu. Tērā ngā kōrero mō tētahi kurī i peke iho i a Tokomaru i te pō, ka ārahi i te waka ki te takutai o Aotearoa mā tana auau.
E rua ngā kurī kōhatu i te moana o Taupō. E ai ki te kōrero, ki te pōhēhē ngā tāngata eke waka he kurī māori ērā e hoihoi rā ka tīwaha atu, ka ara ake te āwhā ki te toremi i te waka rā, tae atu ki ngā tāngata ki runga.
Ngā mahinga
- Ka reka kē ki te Māori te kiko o te kurī. E ai ki a Kāpene Kuki, he rite ki te reme te reka.
- Ko te huruhuru o te kurī hei whatu kahu kurī; ko ngā wheua hei matau, hei tāhei. Ka whakamaua ngā huruhuru o te whiore o te kurī ki te taiaha, ka ruia hei whakaware i te hoariri. Kīia ai ēnei huruhuru, ko ngā awe.
- He mōhio te kurī ki te hopu kiwi, pūkeko, arā atu.
- Ka patua he kurī hei whakahere ki ngā atua; he kai nā te tohunga hoki.
Nōnahea mate atu ai te kurī?
Kāore i te mōhiotia nōnahea mate atu ai te kurī. Tērā pea nō te urunga mai o ngā kurī a te Pākehā i te tōmuatanga o te rau tau 1800, ka tīmata te paheke o te kurī Māori.
