Ko te kawa ngā āhuatanga whakahaere o te marae.
Te kawanga whare, te tā i te kawa rānei: tuia te ata hāpara
I te tāinga ā-kawa o te wharenui, o te waka rānei, ka tū te tā i te kawa, arā, hei pure i te tapu, kia wana mai ai te wharenui, te waka whakairo rānei. Ko te tikanga ā-kupu o te rerenga kōrero “tā i te kawa” ka pā ki te tātā o te rau kawakawa ki tētahi mea. Ko te whānau, ko te hapū, ko te iwi ka whakatau i te kawa e pā ana ki taua marae.
Ngā tūranga o runga marae
He puiaki tonu te kaikaranga me te kaikōrero. I ana rā he manu tute, he kākāhaetara, he kirikawa te iwi ki te tūnga pūkōrero. Ko te mātāmua, ko te tuakana o te whānau ka noho hei kaikaranga. Waihoki me tāne rawa te kaikōrero i te nuinga o te wā. Kore rawa te tama e tū ki te kōrero i mua i tōna matua, kore rawa hoki te teina e tū pokanoa ki mua i tōna tuakana.
Te kawa kōrero
Ka hoki te kawa whakahaere o te whaikōrero ki te kawa o te rohe. E rua ēnei momo kawa nui ka kitea i runga marae i ēnei rā.
Ko te pāeke (ko te pā harakeke, ko te taiāwhio rānei). Hei tēnei kawa ka tūtū te pae tangata whenua, kātahi ka whai atu ko ngā te pae o te manuhiri. Nō konei, ka āhei te tokoiti, te mātotoru rānei te tū.
Ko te tauutuutu. Ko te kawa tū mai, tū atu; whakawhiti, tauhokohoko rānei. Arā, ka tū tētahi o te tangata whenua, kātahi ka whai atu tētahi o te manuhiri. Ko te tangata whenua tonu ka kōpani i te kōrero. Ko ngā iwi ka heke mai i ngā waka o Te Arawa (ko Te Arawa whānui, ko Ngāti Tūwharetoa hoki) me Tainui (ko Waikato, Ngāti Raukawa me Ngāti Toa) ka hari i tēnei kawa.
Tā ngā iwi
Ahakoa ka hoki te rārangi kōrero ki tōna kawa (pāeke, tauutuutu rānei), arā, tonu ngā rerekētanga ā-iwi. I roto o Te Āti Awa, ka hongi, ka harirū ngā manuhiri i muri tonu i te whakaeke atu i te marae. I roto o Whanganui ka haria te kawa pāeke, engari i ngā tangihanga, mā te manuhiri kē ngā kōrero e wāhi. I te Tai Tokerau, ka poroporoaki te kaikōrero i te tūpāpaku i muri rawa i te karanga (i te wā ka karangatia te manuhiri ki runga i te marae).
Ngā tūranga o te tāne me te wahine i te pōwhiri
Huri noa i ngā rohe maha o ngā iwi ko te wahine te kaikaranga, ko te tāne te kaikōrero. Heoi i ētahi rohe, pērā i te Tai Rāwhiti, ka tū ngā wāhine ki te whaikōrero. Ko Mihi Kōtukutuku rāua ko Whaia McClutchie o Ngāti Porou; ko Niniwa Heremaia o Ngāti Kahungunu ētahi wāhine i tū i runga i te marae.
Te reo Māori
I mua ko te reo Māori anake te reo o runga marae. Nō te kaha kōrerotia o te reo Pākehā, ngarongaro haere ai te reo Māori ki ōna hapori. Nā whai anō ka tino ū te ao Māori ki te reo Māori i te marae, ā, ko te reo Māori anake te reo kōrero i te tini o ngā marae. Ki te whaikōrero Pākehā te tangata i runga i te marae, ka whakahētia i ētahi wā.
