He korero whakarapopoto
Ngā pūtake
He nui te whakaaweawe o ngā waiata Pākehā ki ngā kaitito me ngā kaiwaiata Māori o te rautau 1900. I ngā tau tōmua o tērā rautau ka whakamāori a Āpirana Ngata rāua ko Hōne Heke i ngā waiata rongonui o te wā. Ko Alfred Hill tērā i ngākaunui ki ngā puoro Māori, ā, he nui āna mahi e pā ana ki te ao Māori.
Ngā waiata o te Pakanga Tuatahi
Nā Āpirana Ngata i whakaputa te pukapuka e pā ana ki ngā ngaringari Māori a te Hokowhitu a Tūmatauenga i te Pakanga Tuatahi o te Ao. Nāna hoki i whakarite ngā kapa haka hei mahi moni mā ngā hoia.
I mahi moni anō a Paraire Tomoana me tōna kapa a Te Poi o Heretaunga, otirā ko te titonga mai tērā o ‘E pari rā’, tōna poroporoaki ki ngā hōia i mate atu i te pakanga. E rangona tonutia ana tēnei waiata i ēnei rā. He nui ngā waiata i rongonui i te waiatatanga e Ana Hato rāua ko Deane Waretini.
Waiata-ā-ringa
I te tīmatanga o te rautau 1900 ka titoa e Ngata rāua ko Te Puea Hērangi ngā waiata ā-ringa. Ka kitea whānuitia ēnei waiata i muri mai i te pakanga tuatahi.
Te Pakanga Tuarua
Inā te huhua o ngā waiata ā-ringa i puta ake i te Pakanga Tuarua o te Ao. Kāre i ārikarika ngā waiata a Tuini Ngāwai o Ngāti Porou hei whakatenatena i te iwi Māori i te wā o te pakanga. Ka tīkina atu e ia ngā rangi Pākehā hei whakareka i āna titonga.
Te paunga o te rautau 1900
I ngā tekau tau 1950 me 1960 ka rongonui anō ngā waiata ā-ringa i ngā pēne pērā i te Howard Morrison Quartet. I te wā o te aranga ake o te ahurea Māori ka whakatūria te tini o ngā karapu Māori me ngā kapa haka, ā, ka whāia ngā pūmanawa ki te tito waiata i tērā wā. Ko Prince Tui Teka, ko Moana Maniapoto, ko Dalvanius Prime ētahi i whakamahi i te reo i roto i ā rātou waiata. Nā Ngoi Pēwhairangi i tito ngā waiata makau o ‘E ipo’ me ‘Poi e’.
Ngā taonga puoro
Ko ngā tino taonga puoro a ngā kaitito me ngā kaiwhakangahau tōmua he piano, he whira. Mai i te pokapū o te rautau 1900 ka naomia te rakuraku, ā, nō te pito o te rautau 1900 ka whakaarahia ngā taonga puoro.
The 2000s
Nā te pāpāhotanga o te reo Māori, me te tipunga o te mātauranga reo Māori ka whai hua ngā waiata reo Māori. He rite tonu te whāwhā atu ki ngā puoro mangu o Amerika. Ko ētahi kaiwaiata Māori ko Upper Hutt Posse, ko Maisey Rika me Ruia Aperahama.