Kōrero: Te mana o te wāhine

Whārangi 6. Te mana hautū me te mautohe, ngā tau o te 1950 ki te 1980

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Pakanga Tuarua

I te huakitanga o te Pakanga Tuarua o te Ao, ko ngā wāhine Māori me ngā Pākehā hoki e whakahaere ana i ngā pāmu, i ngā mahi wheketere rānei. Ā, i te tau 1926 e 50 noa iho ngā wāhine Māori e mahi ana i roto i ngā tūmomo ahumahi heoi nō te tau 1945 ka piki ki te 500 te rahi. Nō konei tīmata ai te makeretanga nui o te Māori ki ngā taone noho ai.

Rōpū Wāhine Māori Toko i te Ora

Ko 1951 te tau ka tū te Rōpū Wāhine Māori Toko i te Ora hei tautoko i ngā take whakatū whare, take hauora, mātauranga hoki a te Māori. Kīhai i roa ka parara te awe o te rōpū puta noa i te motu, ā, i roto i te rima tau e 300 ōna peka. Ko tōna perehitini tuatahi ko Whina Cooper tae atu ki te hekeretari tuatahi ko Mira Szaszy. Nāwai ka tū hoki a Mira hei perehitini mō te rōpū. E mōhio whānuitia ana rāua he kaihautū nui nō te Māori i roto i te rautau 1900 nā rāua i para te huarahi mō te rōpū ki te tau rua mano. E haere tonu ana ngā mahi a te rīki ki ngā take papori o te Māori me te whakamōhio ki ngā whānau i ngā take hauora, take whakahaere hoki.

Ngā mōtika o te wahine Māori me te iwi Māori

I ngā tekau tau o te 1970 me te 1980 ko te wahine Māori anō tērā e turuki ana i ngā rōpū mautohe ki ngā take whenua, take mana ōrite, tino rangatiratanga hoki. Ko Ngahuia Te Awekotuku, ko Ripeka Evans, ko Donna Awatere mā ērā i whai i ngā kaupapa mana wahine me te wetewete i te whakapae mō te rangatiratanga ake o te tāne ki roto i te ao Māori. Ko ētahi anō ka whakaara ake i te kaupapa whaikōrero i runga marae.

Ko rātou anō ērā i te mura o te ahi i ngā whakatumatuma a ngā kaimautohe ki ngā pirihimana i te haerenga mai o te kapa Springbok o Awherika ki te Tonga. I hopukina e te kaihanga kiriata Māori e Merata Mita ēnei rīriri i tāna whakaaturanga i a Patu.

Mana whenua

Mai i te tekau tau 1970 ko Whina Cooper rāua ko Eva Rickard e takatū ana ki ngā tautohe mana whenua. I te tau 1975, i tōna tau 79, ka ārahina e Whina tōna rangatū mautohe mai i Te Hāpua ki Te Whanganui-a-Tara. Ko Eva Rickard rātou ko tana rōpū mautohe tērā i noho te papa hahaupaoro o Whāingaroa. I tangohia tēnei whenua i te Māori mō te hanga tauranga rererangi i te wā o te Pakanga Tuarua.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Rawinia Higgins rāua ko Paul Meredith, 'Te mana o te wāhine - Te mana hautū me te mautohe, ngā tau o te 1950 ki te 1980', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-mana-o-te-wahine/page-6 (accessed 29 March 2024)

He kōrero nā Rawinia Higgins rāua ko Paul Meredith, i tāngia i te 5 May 2011, updated 1 Jun 2017