He korero whakarapopoto
Ngā pūtakenga
Kei ngā takiwā puta noa i Te Moananui-a-Kiwa kitea ai te tā moko. Ka whanake te mātauranga ki te haehae hōhonu i te kiri, kia hua ai ngā rauru, arā, he whakairo tūturu nā te Māori ake.
I ahu mai te tā moko i ngā whakamomori i te hunga mate. Ka haehae te wahine i tōna kiri ki te mata angaanga, mata tūhua rānei. Kātahi ka pania ngā awa ki te pungarehu.
E ai ki te kōrero, i ahu mai te whakairo i te rangatira, i a Mataora. I moe tūrehu a Mataora, ko Niwareka te ingoa. Nō tōna tūkino i tāna wahine i a Niwareka; ka hoki ia ki tōna kāinga i Rarohenga. Ka whai atu a Mataora i a ia, ā, ka akona iho ki te tā moko e tōna hungarei, e Uetonga.
Hangarau
I hangaia te wai ngārahu mā te hanumi i te ngārahu ki te hinu, ki te wai rānei o te rākau. He mea pupuri te wai ngārahu ki roto i te ipu ngārahu.
He kōiwi manu tai ngā uhi o mua. He rite ētahi whao ki te heru, ā, ko ēnei hei wero i te wai ngārahu ki te kiri. I muri i te taenga o te Pākehā ka whakamahia ngā uhi maitai, ā, nō te Pakanga Tuatahi o te Ao e whakamahia ana te ngira. Mai i te pito o te rautau 1900 e kaha whakamahia ana te mīhini ngira.
Tohunga tā moko
He mahi nui te tā moko, ā, ka aronuitia te tohunga tā moko e te tangata. Ka utua te tohunga ki te patu, ki te korowai me te pounamu. He tino tapu te tā moko, ā, he mea whāngai rawa te tangata whiwhi moko mā te ngongo.
Te tūnga rangatira
Ko te moko te tohu whai mana o te tangata, nā whai anō waituhi ai ētahi i ō rātou moko ki te Tiriti o Waitangi. Heoi he tapu rawa ētahi tāngata kīhai i tā mokotia.
Te moko i ēnei rā
I ngā tau tōmua o te noho Pākehā ka hokona te mokamokai hei taonga mā te hunga kaikohi. Nō konā ka patua ngā tāngata mau moko mō ō rātou ūpoko, ā, ngangaro ai te moko i te tirohanga kanohi. Ko ētahi iwi ka patu i ā rātou mōkai, kātahi ka tāia matetia. He mea hoko ēnei mokamokai ki ngā whare taonga i tāwāhi. Mai i te tekau tau 1980 he maha ngā toi moko ka whakahokia ki Aotearoa.
Ahu tonu ki te tekau tau 1950 ka tāia tonutia te wahine Māori ki te moko kauae. Mai i te tekau tau 1970, ka kawea e ngā kēnge te moko hei kara mō rātou. Nō te tekau tau 1980 kātahi ka tītoko ake te tā moko hei tohu tuakiri Māori.