Kōrero: Ngāti Raukawa

He tipu kakara te raukawa i pania e Māhinaarangi ki tōna kiri i mua i ana tūtakitanga i ngā pō ki tana whaiāipo nō Tainui, ki a Tūrongo. Whāia, tapaina ai e rāua tā rāua tamaiti ki te raukawa, e puta mai ai ko Ngāti Raukawa.

He kōrero nā Te Ahukaramū Charles Royal
Te āhua nui: Te rākau raukawa

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Ngā rohe ā iwi

Kei te taha whakatetonga o Waikato me te taha whakateraki o Taupō ngā rohe whenua tūturu o Ngāti Raukawa. E rua ngā whaitua o tō rātou maunga a Maungatautari, ko tētahi taha he tāne, ko tētahi taha he wahine.

I te rau tau 1800 ka wehea anōtia tō rātou rohe i a rātou i hūnuku whakatetonga ki te rohe mai i Manawatū ki Waikanae.

Ngā tūpuna

Ka puta mai ana te iwi i a Raukawa, i tapā ai ki te ingoa o tētahi rākau kakara nei ōna rau. I pania e tōna whāea e Māhinaarangi te kakara ki tōna kiri hei whakakakara i a ia i te wā e whai ana rāua ko tōna matua a Tūrongo.

Ko ētahi o ngā tūpuna rongonui o te iwi ko Maniapoto rātou ko Kapumanawawhiti, nāna te rohe i whakawhānui. Whāia, he uri anō hoki a Te Rauparaha nō Ngāti Raukawa.

Te heke ki te tonga

Nā runga i ngā riri mutunga kore ki ngā iwi o Waikato, ka nuku a Te Rauparaha rātou ko Ngāti Toarangatira ki te tonga. Nō ngā tau tōmua o te tekau tau 1820 i ākina e ia a Ngāti Raukawa kia heke. I māharahara tonu te iwi, engari nō te tahuna o ō rātou pā i runga i te whakahau a tētahi o ō rātou rangatira, ka neke rātou.

Koinei te hekenga tuatahi o ngā hekenga e toru. I whiua rātou ki ngā mate me ngā riri o ētahi atu iwi i ēnei hekenga roa. He nui ngā toanga a Te Whatanui te kaiārahi o te hekenga tuatoru; engari nō te tono kia hoki ia ki te raki noho ai ka whakautu ia, ‘Me hoki ahau a Ngāti Raukawa ki Maungatautari? Ki te kāinga i whakarerea e tōku ngākau… Ka wehi katoa au kei tirohia anō he tauhōu.’

Te rau tau 1900

He nui ngā whakamātautau a te iwi, pērā i te hūnuku a te tini me te mano ki ngā tāone i muri mai i te Pakanga Tuarua o te Ao. I te tau 1975 ka tīmata rātou i tētahi kaupapa hei whakaora i ō rātou marae, hei whakaora anō hoki i tō rātou reo.

Ngāti Raukawa i ēnei rā

Kei te makuru te tupu o ngā hapori kei ngā rohe e rua. Kei Ōtaki ko te marae me te pokapū o Raukawa, ko Rangiātea, te whare karakia mīharo o Te Rauparaha i whakahoungia; ko te Wānanga o Raukawa kua tū hei whare wānanga mō te rangatahi Māori.

I te tau 2013, neke atu i te 29,000 ngā uri o Ngāti Raukawa.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Te Ahukaramū Charles Royal, 'Ngāti Raukawa', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/ngati-raukawa (accessed 29 March 2024)

He kōrero nā Te Ahukaramū Charles Royal, i tāngia i te 8 o Pēpuere 2005, updated 1 o Māehe 2017