Kōrero: Ngā taonga puoro

Nō te paunga o te rautau 1900 ka rangona anō te reo o ngā pūoro, o te kōauau, o te pūrerehua. 

He kōrero nā Brian Flintoff
Te āhua nui: He Porotiti

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Ngā kōrero puoro

He uri whakaheke te taonga puoro mā ngā tamariki a Rangi rāua ko Papa. Ko Rangi anō te kupu mō te kupu ‘tune’. Ka mutu ka maiangi ake te oro ki te matua tāne – nā whai anō nō te ao o Rangi te taonga puoro. Ko te pātukitukinga manawa i a Papatūānuku te takenga mai o ngā pāoro.

He kaupapa tō tēnā taonga puoro, tō tēnā taonga puoro – ko ētahi mō te wairua, ko ētahi mō te tinana. Hei tauira ka tangi te kōauau hei whakaara wairua, hei whakaharikoa i te tangata. He huhua ngā tangi a te taonga puoro, hei tuku karere ētahi, hei waitohu i ngā taumata tangata ētahi.

Ka tūātia anō te taonga puoro, ā, he pērā anō te tārei, kia whai reo motuhake. He whānau ētahi, he puiaki whakarere iho nō ngā atua. Ko ētahi ka whakapapa ki ngā whānau taonga maha. 

Te whānau a Rangi

E ai ki ngā kōrero tuku iho ko Raukatauri te atua māreikura o te puoro. Ko tētahi o ōna āria he pepe, ko tōna nōhanga ko te poho o tōna pūtōrino. He whānau ēnei momo taonga puoro pēnei i te kōauau (ka mahia ki te kōiwi, ki te rākau rānei), me te pūtōrino. Ko te tauira mō te pūtōrino ko te hanga o te pepe. E toru ngā puare e whakaputaina ai ngā momo tangi a te pūtōrino.

Ko Hinepūtehue te tamāhine a Tāne Mahuta, atua o te ngahere. I waiata ia i tāna waiata hei whakatau i te riri. Nā reira, koia te atua o te hue. Ko ngā hue puruhau he kaitā. He mea tapahi te kāuru kia wātea, kātahi ka pūhia a roto kia pohū ai tōna reo; ko ngā hue iti he hue rarā. 

Ko te pūtātara he mea hanga ki te angaanga me te rākau, ā, ko te pūkāea ka hangaia ki te rākau. E 2.5 mita te roa o te pūkāea, he whakamataara i te iwi i ngā wā o te pakanga. 

Te whānau a Papa

Ngā oro a Papa:

  • he kōhatu, he rākau, he kōiwi ētahi tumutumu ka tātāhia ki te pao
  • he mea hanga te poi ki te harakeke maroke ka whiria ki tētahi aho. Ko te hunga wāhine ka piu, ka koropana i te poi
  • he hanga kōpae te porotiti me te pūrerehua ka herea ki te aho. Mō te ua, me te whakaora ēnei taonga. 

Te paheketanga me te whakaoranga 

Whai muri i te taenga mai o Tauiwi me te horapatanga o te Rongopai i te takiwā ka onge ngā taonga puoro. Ka nanao kē te Māori ki ngā taonga puoro Pākehā. Kātahi ka mahue ngā taonga puoro, ā, ka whakarērea e te rangatahi.

I te tau 1991 ka tū te hui hei whakarauora i te taonga puoro. Nō muri ka whakapeto ngoi a Hirini Melbourne, a Richard Nunns me Brian Flintoff mā ki te whakaora i ngā taonga puoro. 

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Brian Flintoff, 'Ngā taonga puoro ', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/nga-taonga-puoro (accessed 19 April 2024)

He kōrero nā Brian Flintoff, i tāngia i te 22 o Oketopa 2014