Skip to main content
Logo: Te Ara - The Online Encyclopedia of New Zealand. Print all pages now.

Warbrick, Alfred Patchett

by R. F. Keam

Biography

Nā Alfred Patchett Warbrick (ko tōna īngoa Māori ko Pātiti) te kōrerotanga ki te kaituhi hītori, ki a Hēmi Kāwana (James Cowan) i te tau 1934 mō tōna whānautanga. Ko tana kī, i whānau ia i te 24 o Pēpuere 1860, i te taha tonu o ngā wai mahana o Te Tarata, he tūāpapa mā kei Rotomahana. I reira tonu tana kaukauranga tuatahi. Ēngari, tērā anō tētehi kōrero, i whānau kē ia ki Matatā. Heoi, i noho tonu a ia i te taha o ngā waiariki o Te Arawa mō te roanga o ōna rā. Nō Ingarangi tana matua, a Abraham Warbrick. E ako ana hei tākuta i mua. Nō te tau 1849 ka tae mai ki Aotearoa kātahi ka whakatū i a ia hei kaihokohoko i te takiwā ki Matatā. Nō reira tana tūtakitanga ki a Rūhia Ngākarauna (Karauna), te tamāhine a Paerau Mokonuiārangi, te rangatira o Ngāti Rangitihi; ko tētehi taha ōna nō Ngāti Pourua. Hei tama tuarua a Pātiti mā te tokorua nei.

I akona a Pātiti i Ākarana (Auckland), i te kura Katorika i Takapuna, ā, i muri iho i te Rōpū Māori Wēteriana i Te Tātua (Three Kings) me te Kura o Matiu Mō Ngā Tamariki Tāne (St Mathew's Boys' School). Nō muri ka haere a ia ki te taha o tōna pāpā i Tauranga mō tētehi wā poto. Tekau mā whā ōna tau, ka tīkina atu ia e Te Mākarini (Donald McLean), te minita mō ngā take Māori, ā, ka whakanōhia hei tauira mā tētehi kaihanga poti o Ākarana, ko Charles Bailey te īngoa. Ka ako a Pātiti ki ngā mātauranga hanga poti mō ngā tau tekau, ā, i roto i te wā ka eke ia ki te taumata tumuaki mō ngā kaimahi a Bailey. I uru rawa ia ki ngā tākaro hoehoe waka, whakatere wakarā, whakangau me te whutupaoro. E rima rātau ko ōna tāina, tuākana i kōhitingia mō te 'New Zealand Native Team' o Niu Tīreni i te haerenga ki Peretānia i te tau 1888. Ka noho ko tana taina, ko Hōhepa (Joseph), hei kāpene.

Ka heke a Pātiti ki Te Wairoa i te tau 1885, pea. E rua ngā take i heke ai ia; tuatahi, kia haere tonu ōna mātauranga hanga poti i ngā moana o Rotorua; tuarua, ki te āwhina hoki i tana taina i a Hōhepa e tū ana hei reo mō ngā kerēme whenua a Ngāti Rangitihi. Nā Pātiti, ka oti he hōro mō te katoa ki Te Wairoa.

I te hūnga kino o Tarawera rāua ko Rotomahana i te ata pū o te 10 Hune 1886, i te ngaro kē a Pātiti rātau ko ōna hoa whakangau e toru i runga o Makatiti, i reira e taki whakaruru ana; kei te taha raki o te moana o Tarawera tēnei puke. Ko tō rātau whakaruru he pākorokoro noa iho nei. Nō te mutunga o te hū, ka puta ake ngā ihu o te tokowhā nei; kātahi ka haere a Pātiti ki Ōhinemutu. I reira ka tūtaki ia ki tana taina ki a Hōhepa me tētehi anō o rāua ki a Arthur. He maha ngā kāinga o Ngāti Rangitihi rāua ko Tūhourangi i te takiwā ki Tarawera me Rotomahana, ā, ka whakaaro te tokotoru nei ki te whakataki haere ki te tiro menā kei te ora tonu kua aha rānei. E whā ngā rā i muri mai, ka tae te rōpū whakaora, a Pātiti rātau ko Arthur mā ki Moura, ki Te Ariki mā runga poti. Rokohanga atu, kua matemate katoa. Pērā anō i Waingōngongo. Nō te awatea o taua rangi tonu rā, ko Pātiti tētehi o ngā hunga tango ake i a Tūhoto i tōna whare i ngaro rā i te paru i Te Wairoa; he tohunga kaumātua tēnei nō Tūhourangi.

E hia nei ngā wiki i muri mai, ka tae atu he tino kaituhi kōrero, ko J. A. Philp nō te Auckland Evening Star. Ko tana hiahia kia tirotirohia te rua i mahue iho i Rotomahana. Ka riro nā Pātiti i ārahi tohutohu haere. E taki heke atu ana rāua i tētehi o ngā rua itiiti, ka hū anō te rua matua. Kia mataku a Pātiti, kore rawa. Kātahi ka tirotiro haeretia anō tētehi puke teitei kāre i toru māero te tawhiti i Maunga Tarawera. Ka pānuitia ēnei rongo kōrero ki te ao, ā, nō muri i tana whakarewatanga i tētehi poti i Tarawera, kāre i roa, ka noho ko ia tonu hei kaiārahi mō ngā iwi i haere atu ki te tirotiro i ngā āhuatanga mīharo o te hū. I roto i ngā tau e hia nei, he nui ngā rōpū tāngata nāna i taki ki runga o Maunga Tarawera, ki te rua o Rotomahana, ā, ki ērā wāhi e hū ana i uta. Nō te tīmatanga, ka pāpouri a Tūhourangi ki a Ngāti Rangitihi e pokanoa ana ki te takahi whenua; ēngari, he poto noa iho te wā noho nei, ka kore noa iho.

Kore rawa a Pātiti i whakaae kua ngaro kē a Te Tarata rāua ko Ō-tū-kapua-rangi. He wā, kua werowero noa iho ia, kua uru rānei ki ngā kōrero ā-iwi mō rāua. Nō te tau 1903, ka tīmataria e te Tari Mō Ngā Tūruhi me Ngā Kāinga Hauora (Department of Tourist and Health Resorts) tētehi Haere Āwhio; ka kawea haeretia ngā tūruhi ki te mātakitaki i ngā wāhi i parawhenuatia e te hū i 1886; kātahi ka huri atu ki te tirotiro i te puia whakaharahara hou, i te ngāwhā i Waimangu. I whakatūria a Pātiti hei kaiārahi, hei kaiwhakahaere hoki mō ngā poti. I Ākuhata o te tau 1903, nā runga i te wero a tētehi, kātahi rāua ko tana hoa ka eke ki runga i te poti hoehoe haere ai i te moana e pupū ake ana te ngāwhāriki, ki te whakamātautau i te hōhonutanga. E toru wiki i muri mai, ka parekuratia a Hōhepa me āna tūruhi tokotoru e taua wai ngāwhāriki i te pahūtanga; he kaha rawa nō te tata atu.

E rua tekau tau te pakeke o Pātiti i tana moetanga i a Florence Sarah Mays i te 30 o Tīhema 1880 ki Te Kūrae-o-Tura (Devonport), arā, i Ākarana. He tamāhine a Florence nā tētehi kaihokohoko. Nō waenganui i ngā tau 1882 me te 1885, ka whānau ā rāua tamariki tāne tokotoru. Kāre e mōhiotia te rā i mate ai a Florence. Nō te moenga o Pātiti i a Ngāpuia Tūpara, ka whānau mai anō he tamaiti tāne i te tau 1893, 1894 rānei. I āhua nuku atu i te tokowhā ā rāua tamariki ko Georgina Te Rauoriwa Strew. He wahine tēnei i uru atu ki ngā mahi whakangahau i Te Whakarewarewa; i reira hoki ia e kaiārahi ana. Mate rawa ake, i 1953. Ko tētehi anō o āna wāhine, ko Iripu Edie Warbrick, i mate i te tau 1958.

Arā, atu anō ētehi kaiārahi i nui kē atu te rongo; he wāhine katoa. Ēngari he whāiti iho tō rātau rohe mahi. Nā te tangata hīkaka, nā te ngākau tangatanga, nā te manawaroa, ka eke a Pātiti ki ngā taumata o te kaiārahi i te puku o Te Ika-a-Māui. Kāre anō he tangata kia pērā i a ia te rite.

Noho tonu a Pātiti hei kaiārahi, ā, mutu noa tana mahi. Kāre i roa i muri mai, ka tuhituhia e Hēmi Kāwana ngā kōrero mō Pātiti mai i tana whānautanga; he mea tā i te tau 1934, ā, ka whakaīngoatia ko Adventures in geyserland. I mate a Pātiti i te 19 o Mei 1940 i te kāinga o Knox ki Tāmaki ki te hauāuru; i nehua ki Te Whakarewarewa.


He whakaaturanga anō

Rārangi pukapuka

    The cyclopedia of New Zealand. Vol. 2. Christchurch, 1902

    Keam, R. F. Tarawera. Auckland, 1988

    Stafford, D. M. The founding years in Rotorua. Rotorua, 1986


Me pēnei te tohu i te whārangi:

R. F. Keam. 'Warbrick, Alfred Patchett', Dictionary of New Zealand Biography, first published in 1993. Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, https://teara.govt.nz/mi/biographies/2w7/warbrick-alfred-patchett (accessed 28 March 2024)