Skip to main content
Logo: Te Ara - The Online Encyclopedia of New Zealand. Print all pages now.

Marshall, Allan

by Arthur P. Bates

Biography

I whānau a Allan Marshall i Te Paina (Mercer) i te awa o Waikato, i te 9 o Noema i te tau 1851 pea. He tama ia nā Charles Marshall, he kaihokohoko, rāua ko tana wahine tuatoru ko Tiramate o Ngāti Pou. Nō mua noa atu ia i kaingākau ai ki ngā waka tere i te awa, ā, nō muri mai ka noho tēnei hei oranga mōna. Ka riro mai i a ia te tiwhikete e māia ai ia ki te ārahi tima i runga i te awa i te marama o Hūrae 1880; ka noho ia hei tumuaki mō te tima hoe hurihuri, mō Waikato e rere amio ana i Kirikiriroa (Hamilton) ki te pūaha o Waikato me Onehunga. Kāore e mōhiotia ana nō nahea a Allan Marshall i moe wahine ai, te wāhi rānei i moe ai a ia, ēngari ko tana wahine ko Te Hauwhakaheke Te Kahotuanui, ā, tokorua nuku atu rānei ā rāua tamariki.

Nō te tau 1886, ka whakaīngoatia e te Kamupene Whakatere Korohū o Whanganui Awa (Wanganui River Steam Navigation Company) a Marshall hei tumuaki mō tō rātou tima kotahi, mō Tūhua. Nō te whakamātautanga tuatahitanga ki te whakapuare i te awa o Whanganui hei terenga tima mahimoni, ka taka ki te hē: he tino iti rawa nō ngā moni tuarā, ā, i whakahēngia whānuitia te tātai o te waka; ka mutu, e rua ngā kaiwhakahaere i tuku i ō rāua tūranga. Ka unu a Marshall i āna mahi kāpene e toru tau i mua o te paeārautanga o te waka i 1890 e tata rā ki te motu o Moutere.

Nō te tau 1891, ka whakaaetia e Marshall tētahi kirimana ki te minita mō ngā mahi nunui ki te whakaatea haere i ngā korou, ki te tangotango ake i ngā taitā kia pai ake ai te rere o ngā waka ki runga atu ki Pipiriki. Nō te 1 o Hānuere 1892, i riro nā te Kaitiaki o te Awa o Whanganui (Wanganui River Trust) te whakahaerenga o te mahi nei i whakaarahia ake e te kāwanatanga hei whakamāmā i te whakatere o ngā waka. I te 18 o Tīhema 1891, i noho a Marshall hei kāpene mō te tima tuatahi o Alexander Hatrick, mō te Wairere, i te rewanga tuatahitanga, mai i Whanganui ki Pipiriki; ka noho koinei tonu tāna mahi atu i te marama o Mei i te tau 1892, i te wā i tīmata ai ngā whakarato putuputu ki Pipiriki. Nō Hānuere o te tau 1893, ka mutu taua mahi āna rā, he hiahia kē nōna ki te whakaatea i ngā korou, ēngari i hoki anō ia hei paerata i ngā wā e tonoa mai ana ia.

I te tau 1895, ka whakaīngoatia ia hei kaimahi whakahaere mō ngā mahi a te Kaitiaki o te Awa o Whanganui. I te tau 1897, ka noho ko ia te kāpene o te waka o Hatrick, o Ōhura, i tōna rewanga tuatahitanga. He mea hanga te waka nei kia taea ai te whakatere a runga atu o Pipiriki, ā, tae rawa atu ana ki te pūaha o Tangarākau Awa. Tae rawa ki 1900, kua oti kē te whakaatea o ngā taitā me ngā korou o te awa o Whanganui, me te hanga i ngā pātū hei pupuri tahataha puta noa ki te Tangarākau. I whakatauria ko te awa o Tangarākau hei haerenga mō ngā tūruhi, ā, kia rere atu ngā kōti i Stratford ki te tūtaki i ngā waka i roto rawa atu o te manga nei. Ka haere te mahi whakaatea i ōna taitā me ōna korou. Ko ētahi wāhi o taua mahi nā Marshall i whakahaere. Heoi, nō te tau 1904, ka waipuke katoatia, ka ngaro ngā mahi, ka whakarērea tēnei huarahi.

Tau rawa ki 1903 kua oti katoa te whakakorou te wāhanga whakaroto o te awa o Whanganui, ā, kua tīmataia e Hatrick tana ratonga rere waka, mai i Taumarunui ki Whanganui. I te tau 1904, ka hiahiatia tētahi waka whare rahi, kore āinga, hei nohoanga i Taumaranui. I raro i te whakahaere pūkenga, urungi hoki a Allan Marshall ka tōia whakawahotia atu mā te awa i Taumaranui ki Maraekōwhai, e 29 māero te tawhiti ki reira.

Ahakoa ko te tekau tau o muri mai te wā i āta ngaro haere ai te tōnuitanga o te haere a te tangata mā te awa, ka noho pūmau tonu ia ki te whakarīrā mā te Kaitiaki o te Awa o Whanganui. I whakatakotoria e ia tētahi tikanga hou mō te puri i te awa me ōna mahi whakapūkaha. Nō te tau 1913 ka whakatūria e ia tētahi hoahoa hei hanga i ētahi matatara 15 te maha, ki te awa o Whanganui kia riro ai mā te wai e hāpai ngā waka rahi tonu o te aumoana, mai i tētahi matatara ki tētahi, ā tae noa ki Taumarunui.

Tērā ētahi mahi, mā te tokotoru rawa hei whakarite kātahi ka taea, ēngari nā Allan Marshall, taea noatia e ia, ko tōna rau kotahi anake. Nā rā hoki nā, e ono putu e whā īnihi tōna roa, he tangata mārōrō te tupu, ā, he māhaki hoki. Kei ngā kōrero, e mōhio katoa ana ia ki ngā wāhi katoa o te awa, mai i te mātāpuna tae noa ki te pūaha. He tangata tēnei i ngākau nuitia e te tokomaha; nā tōna kaha ki te whakarata i ngā iwi tautohetohe, ka tino mihia rawatia e J. T. Stewart, e te tiamana o te poari kaitiaki o te awa o Whanganui. Nō te 31 o Maehe 1915, ka rīhaina ia i tana tūranga. Nā te taimaha o ngā mahi i mahia e ia, ahakoa te āhua o Tāwhirimātea, a ia i whakamāuiui. Ka hoki ia ki tana pāmu noho ai i te piko o te awa o Whanganui i Pēhimāhaki; ēngari i whakawātea anō ia i a ia ki te tohutohu i te Kaitiaki. E whā marama noa iho i muri mai, i te 7 o Ākuhata, ka mate ia ki reira, ka tanumia ki runga i tētahi karahiwi i tana pāmu i runga ake o te awa o Whanganui. E taetae tonu ana te tangata e tino ngākau nui ana ki te awa o Whanganui ki te whakataki i tana urupā, kua utaina atu he kōhatu ki runga, ā, kua karopotia hoki ki te taiepa.


He whakaaturanga anō

Rārangi pukapuka

    Obit. Wanganui Herald. 9 Aug. 1915


Me pēnei te tohu i te whārangi:

Arthur P. Bates. 'Marshall, Allan', Dictionary of New Zealand Biography, first published in 1993. Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, https://teara.govt.nz/mi/biographies/2m33/marshall-allan (accessed 30 March 2024)