Skip to main content
Logo: Te Ara - The Online Encyclopedia of New Zealand. Print all pages now.

Rangihatuake, Minarapa

by John H. Roberts

Biography

Ko Minarapa Rangihatuake te kaikauwhau reimana mō te Hāhi Wēteriana nāna i hanga te whare karakia tuatahi ki Pōneke (Wellington). Ko tētahi anō o ōna īngoa e mōhiotia ana ko Minarapa Te Atua-kē. Ko Ngā Māhanga tōna hapū, ā, ko te āhua nei, i whānau ia i Taranaki i ngā tau tōmua o te rau tau 1800–1899. I mau hereheretia a Minarapa i a ia e tamariki ana, i te kōkiritanga a Waikato i a Taranaki. I a ia i Waikato ka mau herehere anō i a Ngā Puhi, ā, ka heria ki reira. Nā te awe o ngā mihinare, ka tukua e Ngā Puhi ā rātou herehere. Ko rātou i huri ki te Whakapono i haere ki ngā teihana mīhana nohonoho haere ai. Ko Minarapa i haere ki te whare mīhana o ngā Wēteriana i Mangungu, i Te Hokianga. I whakatūria ia hei kaikauwhau reimana ki roto i a Ngā Puhi, ā, ko tōna utu mō ia marama, £1 me ngā hāte mā e whā.

I te tau 1839, ka whai te mīhana Wēteriana kia ahu whaka-te-tonga atu ā rātou mahi kauwhau i te Rongopai. I te tino pīrangi o Minarapa ki te hoki ki tōna iwi ake, ka kōrero atu ia i tōna hiahia ki te mau i te Rongopai ki ngā mea kei te Te Whanganui-a-Tara (Wellington Harbour). I te 18 Mei o 1839, ka wehe mai rātou i Kororāreka (Russell) mā runga i te Hokianga. Ko ngā minita, ko Te Pumipi (John Bumby) rāua ko Hopiha (John Hobbs), me Minarapa rātou ko tētahi ope Māori nō Taranaki, e 20 nei pea te rahi. Nō te 7 o Hune ka ū ki Te Whanganui-a-Tara.

Ko te kāinga tuatahi i haere ai a Minarapa ko te pā o Te Āti Awa i Pipitea, ā, nāna i para te huarahi i reira mō te kaupapa mahi a ngā mihinare. Ēngari, i whakapaua kētia e ia tōna kaha i te pā o ōna whanaunga i Te Aro. Nā tētahi kuia rangatira o Pipitea nā Hina Karoraina ia i whakamanuhiri i te 9 o Hune. I mōhio a Hina Karoraina ko ia tērā, he kitenga nōna i a Minarapa i aoake. Ka tangi te iwi i tō rātou kitenga atu i a Minarapa i waenga i a rātou; ka hoki ngā mahara ki ō rātou iwi o Te Āti Awa me Ngāti Ruanui i patua e Waikato. I kōrero a Minarapa ki a rātou mō ngā wā o mua me tana whakamārama anō i whakatūria ia hei kaikauwhau i te Whakapono, te haere mai nei ki te mau mai i te Rongopai ki a rātou. Aoinaake, ka whakamōhiotia atu e ia a Te Pumipi rāua ko Hopiha ki a rātou. Ka kōrero atu ērā mō ngā huanga o te rongomau e kawea mai ana e te Whakapono. Ka whakaae te katoa me huri rātou ki te Whakapono. Ka inoi atu a Minarapa mō tētahi wāhi whenua hei tūnga whare karakia. Ka tohua, ka rohea. I te 11 o Hune, ka tū tētahi hākari nui, ka whakahaeretia he karakia, ā, ka tukuna ngā utu mō te whenua, arā, he paraikete, he hāte, he koti, he tupeka me te kāho paura.

I whakatūria a Minarapa hei kaikauwhau i te Rongopai i Te Aro. Ka whakaritea e ngā mihinare te utu mōna, arā, he rawa, he kākahu, he tupeka me ētahi moni. E ai ki a Minarapa, ko tēnei te kōrero a Te Pumipi ki a ia, arā, kia kaha ia ki te hāpai, ki te tohutohu hoki i te Whakapono kia mau ai i tōna iwi. Kaua ngā raruraru e tukua ia kia pupū ake, kia kaha tonu te pēhi. I te rewatanga atu o Te Pumipi rāua ko Hopiha ki Mangungu i te 14 o Hune, ka karangahia e Minarapa te iwi hei ohu hanga whare karakia. I tae ake ngā iwi o Taranaki, arā i Waikanae e noho ana, ki te āwhina. Kāore i pau te marama kua tū hei whare karakia. Ahakoa he whare raupō noa iho nei, ko tēnei te whare karakia i tū ki te wāhi e kīia nei i nāianei ko Pōneke.

I te 26 o Hune 1840, ka toromi a Te Pumipi i te rae o Whangaparāoa, i te moana o Hauraki. Ka haere a Minarapa ki te raki ki te whakarite i te tangihanga. Tekau mā waru ngā marama e ngaro atu ana ki reira, kātahi anō ka hoki ake ki Pōneke. Nō te tau 1842, ka tono tōna iwi ake kia hoki atu ia ki Taranaki. I reira, ka moea e ia a Rīpeka Marere-awhe-turi, heoti, i mau tonu a ia ki te tūnga kaikauwhau, ā, tae noa ki te tau 1860, arā, i te wā o te pakanga tuatahi i Taranaki. I te haerenga o Minarapa ki Taranaki i te tōmuatanga o 1842, ka whakatūria e ia a Wī Upo (Ipo rānei) hei kaikauwhau reimana. Nō te tau i muri iho, ka hinga i te āwhā te whare karakia o Minarapa i Te Aro. Ko te kī a Minarapa, nō taua mea rā ngā rākau o te mea hou i hangaia ki te pā o Te Aro. Ko te wāhanga whenua i wehea rā mō te whare karakia tuatahi, i mahue noa iho. Hāunga ia, i te tau 1893, ka tuhi a Minarapa ki te minita kaiwhakahaere tumuaki o te Hāhi Wēteriana i Pōneke, e whakapuaki ana i ōna āwangawanga, ka pēheatia rā taua whenua.

Kāore e mōhiotia ana te rangi i mate ai a Minarapa Rangihatuake, ēngari, ko te whakaaro i mate a ia i te kāinga o tōna iwi i Taranaki, i te whakapaunga pea o te tekau tau atu i 1890. Ko te hōnore mō te pounga i te Hāhi Wēteriana ki Pōneke i riro i a Te Pumipi rāua ko Hopiha, ēngari, e tika kē ana me riro kē i a Minarapa, nāna hoki i whakatakoto te tumu mō te Hāhi Wēteriana.


He whakaaturanga anō

Rārangi pukapuka

    Fildes, H. Advent of the church. Wellington, [1921]

    Rangihatuake, M. Statement, 1839. MS Papers 385. WTU

    Rangihatuake, M. 'Wesleyan purchase of Te Aro'. MS. WTU

    Williment, T. M. I. John Hobbs. Wellington, 1985


Me pēnei te tohu i te whārangi:

John H. Roberts. 'Rangihatuake, Minarapa', Dictionary of New Zealand Biography, first published in 1990. Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, https://teara.govt.nz/mi/biographies/1r1/rangihatuake-minarapa (accessed 29 March 2024)